پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی تربیت اسلامی
1735-4536
2588-4611
16
38
2021
12
22
اجرای برنامه درسی مبتنی بر تفاوتهای فردی درس «دین و زندگی» در نظام آموزش و پرورش ایران؛ چالشها و راهکارها
7
30
FA
زهرا
اسلامیان
0000-0003-2629-4230
گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد. ایران
zahra.es68@gmail.com
محمود
سعیدی رضوانی
0000-0001-9553-9380
گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
saeedy@um.ac.ir
مرتضی
کرمی
0000-0002-7161-9500
گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد،ایران.
mor.karami@gmail.com
دیوید
ایونس
0000-0003-3569-9811
دپارتمان علوم تربیتی و کار اجتماعی سیدنی، دانشکده هنر و علوم اجتماعی، دانشگاه سیدنی، سیدنی، استرالیا.
david.evans@sydney.edu.au
10.30471/edu.2021.7185.2369
پژوهش حاضر با هدف شناسایی چالشها و موانع اجرای برنامهی درسی مبتنی بر تفاوتهای فردی درس «دین و زندگی» در نظام آموزش و پرورش ایران انجام شده است. در این پژوهش با استفاده از روش پدیدارشناسی و نمونه گیری هدفمند ملاک محور، دیدگاه بیست و سه نفر از متخصصان و دست اندرکاران حوزهی تربیت دینی با ابزار مصاحبه نیمه ساختار یافته مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج مطالعه بیانگر آن است که اجرای این رویکرد با چالشهایی قبل و حین اجرا مواجه استاست. چالش-های قبل از اجرا عبارتند از ضعف در سیستم آموزشی و برنامههای درسی دانشگاه فرهنگیان، ضعف سیستم تربیت معلم در جذب و تربیت معلمان برخوردار از شایستگی حرفهای، «کنکور» عاملی برای یکسان سازی، انعطاف ناپذیری اهداف و عدم استقلال معلم در انطباق دادن اهداف با تفاوتهای فردی دانشآموزان، حاکمیت رویکرد موضوع محوری در طراحی برنامه درسی، تمرکز محوری در تهیه محتوا و عدم توجه به مؤلفههای بوم شناختی، عدم تناسب محتوا با نیازهای گوناگون دانش-آموزان، و چالشهای حین اجرا نیز عبارتند از محدودیت در استفاده از مواد یادگیری متنوع آموزشی، ضعف دانشی و عملی معلمان در شیوههای تدریس، عدم «جذابیت و برانگیزانندگی» محیط یادگیری، عدم اختصاص زمان کافی به معلمان، تعداد زیاد دانش آموزان در کلاس درس، عدم امکان استفاده کافی از فرصتهای یادگیری برون مدرسهای، ضعف ارتباط میان خانواده و مدرسه، محدودیت امکانات و تجهیزات آموزشی فن آورانه و روزآمد و حاکمیت شیوه ارزشیابی شناخت محور. همچنین جهت مقابله با این چالشها راهکارهای مقتضی ارائه شده است.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <span dir="LTR"> </span><br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Arial',sans-serif; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;" lang="FA">پژوهش حاضر با هدف شناسایی چالش</span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA"></span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Arial',sans-serif; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;" lang="FA">ها و موانع اجرای برنامه</span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA"></span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Arial',sans-serif; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;" lang="FA">ی درسی مبتنی بر تفاوت</span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA"></span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Arial',sans-serif; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;" lang="FA">های فردی درس «دین و زندگی» در نظام آموزش و پرورش ایران انجام شده است. در این پژوهش با استفاده از روش پدیدارشناسی و نمونه گیری هدفمند ملاک محور، دیدگاه بیست و سه نفر از متخصصان و دست اندرکاران حوزه</span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA"></span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Arial',sans-serif; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;" lang="FA">ی تربیت دینی با ابزار مصاحبه نیمه ساختار یافته مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج مطالعه بیان</span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA"></span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Arial',sans-serif; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;" lang="FA">گر آن است که اجرای این رویکرد با چالش</span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA" dir="LTR"></span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Arial',sans-serif; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;" lang="FA">هایی قبل و حین اجرا مواجه استاست. چالش-های قبل از اجرا عبارتند از ضعف در سیستم آموزشی و برنامه</span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA" dir="LTR"></span><span style="font-size: 10.5pt; line-height: 115%; font-family: 'Arial',sans-serif; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;" lang="FA">های درسی دانشگاه فرهنگیان، </span><br /> <span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'B Karim';" lang="FA">ضعف سیستم تربیت معلم در جذب و تربیت معلمان برخوردار از شایستگی حرفه</span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA" dir="LTR"></span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'B Karim';" lang="FA">ای، «کنکور» عاملی برای یکسان سازی، انعطاف ناپذیری اهداف و عدم استقلال معلم در انطباق دادن اهداف با تفاوت</span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA" dir="LTR"></span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'B Karim';" lang="FA">های فردی دانش</span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA" dir="LTR"></span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'B Karim';" lang="FA">آموزان، حاکمیت رویکرد موضوع محوری در طراحی برنامه درسی، تمرکز محوری در تهیه محتوا و عدم توجه به مؤلفه</span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA" dir="LTR"></span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'B Karim';" lang="FA">های بوم شناختی، عدم تناسب محتوا با نیازهای گوناگون دانش-آموزان، و چالش</span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA" dir="LTR"></span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'B Karim';" lang="FA">های حین اجرا نیز عبارتند از محدودیت در استفاده از مواد یادگیری متنوع آموزشی، ضعف دانشی و عملی معلمان در شیوه</span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA" dir="LTR"></span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'B Karim';" lang="FA">های تدریس، عدم «جذابیت و برانگیزانندگی» محیط یادگیری، عدم اختصاص زمان کافی به معلمان، تعداد زیاد دانش آموزان در کلاس درس، عدم امکان استفاده کافی از فرصت</span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA" dir="LTR"></span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'B Karim';" lang="FA">های یادگیری برون مدرسه</span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA" dir="LTR"></span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'B Karim';" lang="FA">ای، ضعف ارتباط میان خانواده و مدرسه، محدودیت امکانات و تجهیزات آموزشی فن آورانه و روزآمد و حاکمیت شیوه ارزشیابی شناخت محور. همچنین جهت مقابله با این چالش</span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'Times New Roman',serif;" lang="FA" dir="LTR"></span><span style="font-size: 10.5pt; font-family: 'B Karim';" lang="FA">ها راهکارهای مقتضی ارائه شده است.</span>
برنامه درسی,دین و زندگی,تفاوتهای فردی,متمایز سازی برنامه درسی
https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_1878.html
https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_1878_94b13f071a0620e7a3e9bc49f891fcc2.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی تربیت اسلامی
1735-4536
2588-4611
16
38
2021
12
22
بازنمایی سیره و شخصیت حضرت فاطمه زهرا (س) در کتابهای درسی دوره متوسطه
31
55
FA
زینب
فضلی
0000-0002-7755-9342
استادیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا تهران، ایران
z.fazli@alzahra.ac.ir
10.30471/edu.2021.7424.2401
متون درسی دوره مدرسه فرصت ایدهآلی برای تربیت و پرورش شخصیت دانشآموزان محسوب میشود و برای تحقق این مهم اغلب از شخصیتهای برتر و الگو بهره گرفته میشود. سیره و شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س) فرصت مناسبی را برای سیاستگذاران آموزش دوره متوسطه و مؤلفان کتابهای درسی فراهم میآورد تا بتوانند با بهرهگیری از آن، سبک زندگی اسلامی و شیعی را با اتکا بر شخصیت تاریخی و چند وجهی آن حضرت به دانشآموزان مقطع متوسطه آموزش دهند. در این پژوهش که به شیوه تحلیل محتوا صورت گرفته، کتابها و متون درسی دوره متوسطه (اول و دوم) بررسی شده است. یافتههای این مطالعه نشان میدهد که اگرچه تلاش مناسبی در این کتابها برای معرفی فاطمه (س)صورت گرفته، اما بازنمایی ابعاد شخصیتی و سیره آن حضرت در این متون، آنگونه که باید ترسیم نشده است. به طور کلی میتوان گفت که تصویر ارائه شده از آن حضرت در متون درسی عمدتاً متکی بر قالبهای مرسوم، ثابت و تکراری است و بهرغم وجودِ درس «برترین بانو» در پیامهایآسمان پایه هفتم دوره اول متوسطه، ارتقاء کیفی و هدفمند وجوه شخصیتی آن حضرت در کتابهای درسی این مقطع ضروری بهنظر میرسد.<br />
سبک زندگی,سیره حضرت فاطمه(س),الگوی برتر,بانوی مسلمان,متون درسی
https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_1874.html
https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_1874_ab8d7b72c2f878418a4267600bebaa1b.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی تربیت اسلامی
1735-4536
2588-4611
16
38
2021
12
22
تأملی در ضرورت استفاده از «خود-ارزیابی» در برنامه درسی تربیت دینی
57
84
FA
فاطمه
وجدانی
0000-0002-0041-5199
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی
f_vodgdani@yahoo.com
سمیرا
حیدری
0000-0003-2793-667X
مدرس دانشگاه تهران
s_heidari2001@yahoo.com
10.30471/edu.2021.7036.2343
این تحقیق با هدف تبیین ضرورت «خود−ارزیابی» و تناسب آن با اصول تربیت دینی انجام گرفت. روش تحقیق، توصیفی−تحلیلی بود. براساس یافتهها مشخص شد که خود−ارزیابی با هشت اصل تربیت اسلامی (اصل جامعیت، اصل توحید و اخلاص، اصل مشارکت و مسئولیت، اصل تفاوتهای فردی، اصل گرایشات مثبت دینی، اصل عذرپذیری و جبران، اصل کرامت و اصل مداومت و نظارت دائمی) متناسب بود و بر ارزشیابی رایج (شناخت−محور، کمی و معلم−محور) مزیت دارد. همچنین، به کار بردن خود−ارزیابی در برنامه درسی تربیت دینی میتواند از حالت حداقلی (به صورت مکمل) تا حالت حداکثری (تنها مدل ارزیابی) متفاوت باشد. درنهایت، استلزامات کاربرد خود−ارزیابی در برنامه درسی تربیت دینی مطرح شده است.<br /> <strong> </strong>
خود−ارزیابی,برنامه درسی,تربیت دینی,اصول تربیت
https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_1918.html
https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_1918_9279f392c7137a7d19b664201daf603b.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی تربیت اسلامی
1735-4536
2588-4611
16
38
2021
12
22
شناسایی راهبردهای گسترش پوشش اسلامی در دانشگاه (مورد مطالعه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان)
85
101
FA
ُسید محمد حسین
میری
0000-0002-2537-1479
استادیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
hosseinmiri99@yahoo.com
معصومه
فروزانی
0000-0001-7669-5329
دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاوزری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
m.forouzani@yahoo.com
10.30471/edu.2021.6896.2317
دانشگاه نهادی است که به نهادینهسازی فرهنگ حجاب کمک میکند؛ ازاینرو در این پژوهش راهبردهای مؤثر بر گسترش پوشش اسلامی در محیط دانشگاهی شناسایی شدند. این تحقیق با استفاده از تحلیل SWOT انجام شد. بدین جهت 220 دانشجو بهعنوان نمونه انتخاب شدند و طی پیمایشی پرسشنامهای، دادهها جمعآوری و به کمک نرمافزار SPSS و بر مبنای تکنیک SWOT تحلیل شدند. بر پایه نتایج تحقیق، مهمترین نقاط قوت و ضعف پیش روی گسترش پوشش اسلامی در دانشگاه، «ترویج فرهنگ پوشش اسلامی توسط نهادهای مختلف موجود در دانشگاه» و «عدم وجود برنامههای آموزشی در رابطه با پوشش اسلامی در دانشگاه» بود. همچنین، مهمترین فرصتهای دانشگاه عبارتاند از: «خانوادههایی که پوشش اسلامی را رعایت میکنند بر رعایت پوشش اسلامی فرزندان آنها در دانشگاه اثر دارد» و «آموزش الگوهای مناسب پوشش اسلامی و ملی در قالبهای جذاب و با کمک طراحان لباس از طریق رسانههای جمعی»؛ و مهمترین تهدیدهای موجود «وجود الگوها و مدلهای ماهوارهای مؤثر در انتخاب مدل پوشش و آرایش ظاهر» و «تصور از پوشش اسلامی بهعنوان مانعی برای فعالیتهای اجتماعی و اشتغال زنان» میباشد. بر اساس همین تحلیل، راهبردهای تهاجمی، رقابتی، محافظهکارانه و تدافعی ارایه شدند. از جمله این راهبردها میتوان به تدوین الگوهای پوششی برگرفته از محصولات به روز و منطبق با پوشش اسلامی در بازار، توسعه فرهنگ پوشش اسلامی از طریق حمایت از دانشجوبان طراح و دوزنده پوششهای اسلامی در خوابگاهها، تقویت الگوهای دانشجویی و یا پرسنلی در درون دانشگاه متناسب با پوشش اسلامی در دانشگاه ولو با تامین هزینه از طرف دانشگاه، و درخواست از خانوادهها برای نظارت بیشتر بر نوع پوشش و آرایش فرزندان خود اشاره کرد.
پوشش اسلامی,دانشجویان رشته کشاورزی,SWOT,حجاب
https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_1880.html
https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_1880_c48414d4831a00b6dbeba27c8fca6c34.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی تربیت اسلامی
1735-4536
2588-4611
16
38
2021
12
22
تحلیل محتوای کیفی متون کتب فارسی مقطع ابتدایی در سال تحصیلی 98−99 بر اساس پرداختن به فضایل سهگانه اخلاق اسلامی
103
126
FA
طیبه
توسلی
0000-0001-5395-3874
عضو هیئت علمی/ دانشگاه قم
tavassoli_t@yahoo.com
زینب
مشیدی
دانش آموخته کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، علوم تربیتی
moshayedi66@gmail.com
10.30471/edu.2021.6567.2259
هدف از پژوهش حاضر «تحلیل محتوای کیفی متون کتابهای فارسی مقطع ابتدایی در سال تحصیلی 98−99 بر اساس پرداختن به فضایل سهگانه شجاعت، صداقت و خیرخواهی در اخلاق اسلامی است». روش پژوهش در شناخت فضایل سه گانه اخلاق اسلامی، تحلیل مفهومی، و در شناخت محتوای داستانهای کتب فارسی تحلیل محتوای متن است، پس از انجام این دو مرحله، یافتهها در یک مطالعه تطبیقی−تفسیری با هم مقایسه شدهاند. نتایج کلی حاصل از پژوهش نشان میدهد که در تعالیم اسلامی درک فضائل اخلاقی در دو بعد نظری و کاربردی (فعل اخلاقی) مد نظر است، در حالیکه در متون کتاب فارسی مقطع ابتدایی اخلاق کاربردی، مخصوصاً اخلاق اجتماعی وجه غالب است. همچنین در تعالیم اخلاق اسلامی: شجاعت، به دو معنی دلیری و شجاعت اخلاقی بهکار رفته است، ولی در داستانهای کتابهای فارسی مقطع ابتدایی مفهوم شجاعت در دلیری، جلوه بارزتری نسبت به شجاعت اخلاقی دارد. صداقت در اخلاق اسلامی به معنی تطابق نیت و اعتقاد با عمل و در بالاترین مرحله اخلاص است، در متون کتابهای فارسی راستگو بودن و پس از آن درستکار بودن، معنی اصلی صداقت است. در تعالیم اخلاق اسلامی خیرخواهی به معنی طلب خیر برای خود و دیگران است، این مفهوم در متون کتب فارسی در مصادیق متعدد خیر رساندن به دیگران به خوبی ذکر شده است و خیرخواهی نسبت به خود در درجه دوم اهمیت قرار دارد.
اخلاق اسلامی,شجاعت,صداقت,خیرخواهی,متون کتب فارسی مقطع ابتدایی
https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_1895.html
https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_1895_29fba25aea4eb00927889645a8f9ce79.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی تربیت اسلامی
1735-4536
2588-4611
16
38
2021
12
22
تبیین روش معناشناسی واژگان تربیتی کلیدی قرآن: معناشناسی موردی مفهوم «تربیت»
127
151
FA
علی
فتحی
استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
afathi@rihu.ac.ir
10.30471/edu.2021.7637.2428
معناشناسی واژگانی قرآنی، در واقع، مطالعه تحلیلی در باب واژهها و مفاهیم کلیدی قرآن است که طی فرایندی ضابطهمند به شناخت معنای اساسی و نسبی و تحلیل مؤلفههایی معنایی کلمه مورد نظر در نظام معنایی قرآن پرداخته، و ضمن شناسایی دقیق پیوندهای معنایی و تحلیل روابط درونی و پیرامونی آنها شبکۀ معنایی آن را ترسیم میکند. هدف این مقاله، تبیین شیوۀ استخراج حوزۀ معنایی مفاهیم و واژگان کلیدی تربیتی قرآن است. برای رسیدن به این هدف، از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است.روایی استنباط و استخراج معنای واژگان قرآن، بر پایه اصول و قواعد عقلایی در تفسیر قرآن مبتنی است. بر اساس یافتههای این پژوهش، روش ایزوتسو و روشهای معناشناسی واژگانی ساختگرا به تنهایی در تحلیل واژگان کلیدی قرآن و تبیین جهانبینی آن کفایت نمیکند. از اینرو، با استفاده از تلفیق روشهای معناشناسی واژگانی و روش استنباطی واژهشناسی سنتی و تطبیق آن بر مفهوم تربیت، به این نتیجه رسیده است که واژۀ «تربیت»، با سازۀ اصلی فزونی، رشد و علو با واژۀ «تزکیه»، پیوند معنایی وثیقی دارد. اما واژۀ «ربّ» با هستۀ معنایی مالکیت همراه با تصرف و تدبیر، ارتباط معناشناختی مستقیمی با مفهوم اصطلاحی تربیت ندارد و ترجمۀ آن به مربّی (پروردگار) ترجمۀ تسامحی و در نهایت ترجمۀ به لازم معناست. البته بر اساس بینش توحید ربوبی، تدبیر همه امور همۀ موجودات از جمله تربیت انسان در اختیار خداوندگار جهانیان است.این مسئله اختصاصی به تربیت ندارد. بر این اساس، «تزکیه» در منظومۀ معنایی قرآن، با هستۀ معنایی فزونی، رشد، شکوفایی و آراستگی، کانون مفاهیم مهم تربیتی مانند تعلیم، تربیت، هدایت و رشد، تقوی و مانند آن است، و رستگاری انسان را تضمین میکند.
حوزۀ معنایی,معناشناسی,واژگان تربیتی,تربیت,تزکیه,ربّ
https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_1886.html
https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_1886_6d3931dfa9215b07f06fff968243ff00.pdf