The Theoretical Model of ‘Spiritual Education̕ with an Islamic Approach: A Research Synthesis Study

Document Type : Research Paper

Author

Abstract

Today, spiritual growth and education is receiving considerable attention in many countries of the world. On the other hand, the literature of spiritual education has become very popular in our country, Iran, in recent decades. Translating and using Western literatures, regardless of the difference in assumptions and foundations, entails the risk of eclecticism and subsequent deviations of the young generation. Therefore, in the first step, it is necessary to specify the theoretical model of spiritual education with an Islamic approach. This study aims at explaining the theoretical model of spiritual education with an Islamic approach. It is a qualitative study conducted through the method of research synthesis. After analyzing the content of the selected documents, coding the data, categorizing the data under 8 categories, synthesis and combination of data, finally, the eight components of spiritual education with an Islamic approach were extracted and explained as follows: the concept of Islamic spirituality, the definition of spiritual education, the characteristics of spiritual education, the foundations, objectives, principles, and methods of spiritual education, as well as the relationship between religion and spiritual education, were achieved and explained. Finally, some ambiguities and challenges as well as suggestions for further studies were presented.

Keywords

References

  1. 1. اشعری، زهرا؛ خسرو باقری و افضل السادات حسینی (1391)، «بررسی مفهوم، اصول و روش‎های تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی»، تربیت اسلامی، 7(15)، ص89−112.

    2. اشعری، زهرا (1398)، گفتگو در تربیت معنوی در: تربیت و معنویت، تهران: پردیس تربیتی توانا، وابسته به آستان قدس رضوی.

    3. اشعری، زهرا (1387)، «بررسی مفهوم اصول و روش‌های تربیت معنوی با تأکید بر آراء علامه طباطبائی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.

    4. اقدامی، یداله؛ افضل‌السادات حسینی، محمدرضا شرفی و نرگس سجادیه (1400)، «تبیین الگوی رویکرد معنوی به تربیت دینی در دوره دوم کودکی (مبتنی بر معرفت‌شناسی از منظر علامه طباطبایی)»، تربیت اسلامی، 16(37)، ص53−80.

    5. الوندی، محمدجواد (1393)، «طراحی الگوی مفهومی معنویت از دید حضرت امام خمینیe با توجه به توصیه‌های معنوی ایشان به دست‌اندرکاران دفاع مقدس»، مطالعات راهبردی بسیج، 17(63)، ص5−25.

    6. انتظامی‌بیان، نرگس و قدسی احقر (بهار و تابستان 1394)، «تبیین ماهیت تربیت معنوی و راهبردهای تحقق آن در آموزه‎های قرآنی»، اسلام و پژوهش‎های تربیتی، سال هفتم، ش1 (پیاپی 13).

    7. باغگلی، حسین؛ بختیار شعبانی ورکی، ابوالفضل غفاری و علی نهاوندی (پاییز 1391)، «نقد مفهوم «معنویت» در «تربیت معنوی» معاصر، معنویت دینی و نوپدید (تشابه ذاتی یا اشتراک لفظی)»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، ش16.

    8. برهمن، مریم و احمد سلحشوری (1399)، «تبیین مؤلفه‎های تربیت معنوی از دیدگاه امام علیj»، پژوهش‎های نهج‎البلاغه، 19(64)، ص79−104.

    9. بهشتی، محمد (1398)، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن (امام خمینی)، تهران: سمت.

    10. بهشتی، محمد (1401)، دلالت‌های تربیتی دعای عرفه در ساحت تربیت توحیدمدار با تکیه بر روش‌های تربیت اخلاقی عرفانی، تربیت اسلامی، 17(39)، ص93−112.

    11. بیات، محمدحسین (بهار 1393)، «راهکارهای تعالی معنویت با تکیه‎ بر نهج‎البلاغه»، بصیرت و تربیت اسلامی، ش28، ص25−50.

    12. بیاتی، مهدی؛ سیدشمس الدین هاشمی‌مقدم و علیرضا فقیهی (پاییز 1396)، «طراحی و اعتبار‎سنجی مدل تربیت معنوی و اخلاقی کودکان پیش‎دبستانی»، پژوهش‎های اخلاقی، سال هشتم، شماره ویژه‎نامه.

    13. ثباتی، محمدرضا (1396)، «بررسی مبانی فلسفی تربیت معنوی در سند تحول بنیادین آموزش ‎و پرورش جمهوری اسلامی ‏ایران»، پایان‎نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.

    14. ثناگویی‌زاده، محمد؛ جعفر صادقی و سیدرسول موسوی (1400)، «شناسایی مؤلفه‎های تربیت معنوی کودک مبتنی بر قرآن و روایات»، نهمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران.

    15. حسین‌پور تنکابنی، رسول (بهار و تابستان 1399)، «تربیت معنوی و بایسته‎های معنویت‎گرایی در بینش، مَنِش و کُنِش رضویj»، علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، سال هشتم، ش14.

    16. حمیدیه، بهزاد (1398)، «شاخصه‌های معنویت اسلامی در راستای تحقق بیانیه گام دوم»، سلسله نشست‌های علمی همایش گام دوم انقلاب، پژوه (1391)، تربیت معنوی ازدیدگاه امام علیj بر مبنای نامه‌های نهج البلاغه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد فلسفه و تاریخ آموزش و پرورش، دانشگاه ملایر.

    17. رضایت، فاطمه (1400)، «الگوی تربیت معنوی از دیدگاه امیرالمؤمنین امام علیj»، رساله دکتری، دانشگاه قرآن و حدیث، دانشکده علوم و معارف حدیث.

    18. رضوی، سیدمحمدعباس (1396)، «مراحل تربیت معنوی (بررسی در قرآن و سنت)»، پایان‎نامه کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، جامعه آل البیتb.

    19. سلحشوری، احمد (تابستان 1390)، «حدود و ثغور تربیت اخلاقی، تربیت معنوی و تربیت دینی»، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 2(2) (پیاپی 6)، ص41−56.

    20. شمشیری، بابک؛ سعید رحیمیان و حسینعلی تجلی اردکانی (1398)، «بررسی برخی مؤلفه‎های برنامه درسی تربیت معنوی در چارچوب سنت‎گرایی سیدحسین نصر»، پژوهش‎های برنامه درسی، 9(1).

    21. شمشیری، بابک؛ سعید رحیمیان و حسینعلی تجلی اردکانی (بی‌تا)، «واکاوی مفهوم، مبانی و هدف‌های تربیت معنوی در اندیشۀ سیدحسین نصر، بی‌جا.

    22. شمشیری، بابک و عبدالحسین نقیب‌زاده (1384)، «فرایند تعلیم و تربیت با اقتباس از مبانی عرفان اسلامی»، دانشور رفتار، 12(12).

    23. صادق‌زاده قمصری، علیرضا (1398)، گفتگو در تربیت معنوی در: تربیت و معنویت، تهران: پردیس تربیتی توانا وابسته به آستان قدس رضوی.

    24. طهماسب‌زاده شیخلار، داود و مهدیه جلیل‌زاده (1400)، «تبیین مؤلفه‎های تربیت معنوی در آموزه‎های دینی (قرآن) و غیردینی (سکولاریسم) و مطابقت آن با اسناد بالادستی برنامه درسی»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 22(50)، ص231−277.

    25. علاءالدین، سیدمحمدرضا (تابستان 1397)، «قرآن و تربیت معنوی خانواده در سور مکّی به ترتیب نزول»، مجله قرآنی کوثر، ش62، ص69−90.

    26. علم الهدی، جمیله (1398)، گفتگو در تربیت معنوی در: تربیت و معنویت، تهران: پردیس تربیتی توانا وابسته به آستان قدس رضوی.

    27. فصیحی رامندی، مهدی (1391)، «بررسی مقایسه‌ای اصول تربیت اخلاقی و تربیت عرفانی»، معرفت اخلاقی، 3(4)، ص39−54.

    28. فنائی اشکوری، محمد (1392)، «نظریه عرفانی اخلاق»، پژوهش‌نامه اخلاق، 6(21)، ص77−96.

    29. قاسمیان گرجی، علی‎اصغر (1393)، «تربیت معنوی در نهج‎البلاغه»، پایان‎نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

    30. کشاورزیان، صادق و افضل السادات حسینی (1400)، «بررسی مقالات شمس جهت آشنایی با مکتب تربیتی شمس تبریزی و ارائه الگویی برای تربیت معنوی»، ادیان و عرفان، 54(1)، ص217−236.

    31. کیانی، معصومه و مریم پورجمشیدی (1400)، «تبیین تربیت معنوی برای کودکان با تأکید بر مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تربیت رسمی عمومی ایران و بررسی فرصت‎ها و چالش‎های یادگیری الکترونیکی برای آن»، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 6(2)، ص109−132.

    32. کیانی، معصومه (1394)، «تبیین تربیت معنوی برای کودکان در غرب و نقد آن با تأکید بر فلسفه تعلیم‎ و تربیت جمهوری اسلامی ایرا»، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.

    33. کیانی، معصومه؛ محمود مهرمحمدی، علیرضا صادق‌زاده قمصری و محمود نوذری (1394)، «تبیین رویکردهای موجود درباره تربیت معنوی کودکان و نقد آنها با تأکید بر آموزه‎های اسلامی»، تعلیم و تربیت، ش126، ص10−30.

    34. مرزبند، رحمت اله و علی‌اصغر زکوی (1396)، «بررسی مبانی و مؤلفه‌های سلامت معنوی با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی»، آیین حکمت، 9(33)، ص129−154.

    35. مصباح، علی (1389)، «واکاوی مفهومی معنویت و مسئله معنا»، اخلاق پزشکی، 4(14).

    36. ملکی، هادی (1394)، «بررسی تطبیقی مفهوم، اهداف، اصول و روش‎های تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی و دیوید کار»، پایان‎نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ملایر، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

    37. موسوی‌زاده، سیدجلال؛ احمد سلحشوری و ایراندخت فیاض (1400)، «تبیین الگوی مفهومی تربیت معنوی مبتنی بر صحیفه سجادیه در تعلیم و تربیت»، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 25(4)، ص1167−1188.

    38. موسوی‌نسب، سیدمحمدرضا (1393)، «اهداف، اصول و روش‌های تربیت عرفانی»، اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 2(12).

    39. ورمزیار، محسن؛ علی‎حسین احتشامی و منصور خوشخویی (1400)، «نقش آسیب‎های دنیاگرایی در تربیت معنوی از منظر نهج‎البلاغه»، پژوهش‎نامه نهج‎البلاغه، 9(34)، ص139−156.

    40. ندری ابیانه، فرشته و اعظم خاکی (1394)، «تربیت معنوی از دیدگاه امام خمینی»، اولین کنفرانس بین‎المللی علوم انسانی با رویکرد بومی−اسلامی و با تأکید بر پژوهش‎های نوین، ساری.

    41. نصراللهی، زهرا؛ محمدحسن حاجی رحیمیان طسوجی، محسن رضائی‎آدریانی و نرگس اسکندری (1397)، «تبیین مفهوم و ابعاد معنویت در تدریس از دیدگاه اساتید حوزه، دانشگاه و دانشجویان»، راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 11(4)، ص103−110.

    1. 42.  وکیلی، هادی؛ مریم داورنیا و زینب برخورداری (1396)، «معنویت برای کودکان در عرفان اسلامی با تکیه ‎بر دیدگاه آیت‎الله شاه‎آبادی و امام خمینی»، حکمت معاصر، 8(2) (پیاپی 24).

    43. هاشمی، فرشته سادات (1398)، «رویکرد امام سجادj به تربیت معنوی و فقهی با محوریت صحیفه سجادیه»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و الهیات دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی.

    44. یداللهی‎فر، محمدجواد؛ علیرضا فقیهی، محمد سیفی و همکاران (1397)، «اهداف و اصول تربیت معنوی بر اساس آموزه‎های امام علیj در نهج‎البلاغه»، پژوهش‎نامه نهج‎البلاغه، 6(24)، ص105−120.

    45. یوسفی، مجید (1389)، «آموزش معنوی در آثار امام محمد غزالی»، پایان‎نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

    46. ـــــــــ (1390)، مبانی نظری تحولبنیادین درنظامتعلیمو تربیترسمیعمومی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.

    47. Adams, K., Bull, R., Maynes, M.L.(2015), Early childhood spirituality in education: towards an understanding of the distinctive features of young children's spirituality, European Early Childhood Education Research Journal, 12 Jan 2015.

    48. Arweck, E. and Nesbitt, E.(2007), Spirituality in Education  Promoting Children’s Spiritual Development through Values, Link to published version:
    http://www.informaworld.com/smpp/content~content=a782797978~db=a.

    49. Arya, K.(2017), Spiritual Education: An Innovative Approach to Manifestation of Perfection, Learning Community: 8(2): 83-87, August 2017, © 2017 New Delhi Publishers.

    50. Bellous, J.E.(2021), Spiritual Care as the Foundation for a Child’s Religious Education. Religions, 12: 954.

    51. Chalmers, I., Hedges, L. V., & Cooper, H. (2002), A brief history of research synthesis. Evaluation & the health professions, 25(1), 12−37.

    52. Cooper, H., Hedges, L.V., Jeffrecy, G.V. (2009), The Handbook of Research Synthesis and Meta−Analysis. 2nd Ed.

    53. De Assis, R.(2021), Teaching Religious Language to Nurture Spiritual Development, Journal of Christian Education in Korea, Vol. 65: 9−27.

    54. Fisher, J.(2014), Importance of relating with God for spiritual well−being. PhD dissertation faculty of education and arts, Federation University of Australia.

    55. Giesenberg, A.(2000), Spiritual development and young children, European, Early Childhood Education Research Journal, 8(2) 23-37.

    56. Moulin−Stozek, D.(2020), Spiritual Development as an Educational Goal, ECNU Review of Education, 3(3) 504−518.

    57. Muminova, Z.(2021),  Personality: wellness and spiritual education. Academicia Globe: Inderscience Research, 2(6), June, 2021.

    58. Palmer, P. J.(1981), To know as we are known: education as a spiritual journey. San Francisco: Harper One.

    59. Saini, M., & Shlonsky, A. (2012), Systematic synthesis of qualitative research. OUP USA.

    60. Vikulova, L.G., Antuanetta G., Kozlova, Elena R., etal (2021), Preparation of Teachers for Spiritual and Moral Education, VII International Forum on Teacher Education,  Proceedings IFTE−2021, 1787−1800.

    61. Woodward, B.(2007), Spiritual Healing With Children with Special.  Jessica Kingsley Publishers.

Files

Share

How to cite

Statistics