ارائه الگوی تربیت جنسی با تکیه بر دیدگاه‌های اندیشمندان مسلمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شیراز (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه اصفهان

چکیده

تربیت جنسی شاخه‌ای از تربیت است که به مباحثی نظیر کنترل و جهت‌دهی به میل جنسی، روابط سالم دختر و پسر، آمادگی برای ازدواج و آشنایی با حقوق و تکالیف خانوادگی می‌پردازد. هدف اصلی این مقاله، مقایسه دیدگاه‌های تنی چند از اندیشمندان مسلمان پیرامون تربیت جنسی و ارائه الگویی بر مبنای دیدگاه‌های آنان است. پارادایم پژوهش، کیفی و طرح تحقیق، غیر پیدایشی است. با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند، هشت نفر از اندیشمندان مسلمان مورد مطالعه قرار گرفتند.
روش گردآوری داده‌ها اسنادی است؛ بدین معنا که ضمن مراجعه به متون و نوشته‌های منسوب به این صاحب‌نظران یاد شده، داده‌های مورد نظر استخراج و با استفاده از روش تحلیل محتوای رابطه‌ای، تجزیه و تحلیل شدند. سرانجام با استفاده از روش مقایسه مستمر داده‌ها، مقوله‌های تربیت جنسی از دیدگاه اندیشمندان مسلمان در سه بخش اهداف، روش و محتوا، استنتاج شد و با مقایسه و تقابل آنها الگویی ارائه شد. هرچند اندیشمندان مسلمان دورۀ کودکی و نوجوانی را مدنظر داشته‌اند؛ اما تأکید اصلی ایشان آماده‌سازی جوانان برای ازدواج و تشکیل خانواده می‌باشد. نتایج نشان می‌دهد که مباحث مربوط به اهداف و روش‌های تربیت جنسی از دیدگاه اندیشمندان مسلمان، تطابق مناسبی با فضای فرهنگی عصر حاضر دارد؛ اما برخی از جنبه‌های محتوای تربیت جنسی مورد نظر آنها نیاز به تجدید نظر دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Presenting a Model for Sexual Education based on the Views of Muslim Thinkers

نویسندگان [English]

  • Muhammad Mazidi 1
  • mohammad khedmatiyan 2
1 Associate Professor in Shiraz University(Author in Chief)
2 Teaching member of Hormorzgan Province Educational administration
چکیده [English]

Sexual education is a branch of education dealing with discussions such as control and directing sexual desire, healthy relationship between girls and boys, readiness for marriage and familiarity with family rights and duties. The main goal of the present article is a comparison between the views of some Muslim thinkers regarding sexual education and offering a model based on their views. The research paradigm is qualitative and the research design is non-generative. Using the method of purposive sampling, we studied eight Muslim thinkers. The method for gathering data was documentary; that is, while referring to the works of the abovementioned authorities, we extracted the related data and analyzed them using the method of relational content analysis. Finally, using the method of continuous comparison of the data, the categories of discussion on sexual education from the Muslim thinkers’ view were extracted in three sections of goals, method and content. They were then compared and contrasted to present a model.
Although Muslim thinkers were considering childhood and teenage period, their main emphasis was on preparing the youths for marriage and forming family. The results show that the discussions pertaining to goals and methods of sexual education from Muslim thinkers’ view is properly conforming to the cultural atmosphere of the present age. However, some aspects of sexual education they had in mind require revision.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Muslim thinkers
  • sexual education
  • goals
  • Method
  • content

مراجع

 1. ابراهیمی هرستانی، اصغر؛ بهروز مهرام و محمدجواد لیاقتدار (1394)، «واکاوی برنامه درسی مغفول برای تربیت جنسی دانش‌آموزان پسر مقطع راهنمایی تحصیلی»، مجله پژوهش در برنامه ریزی درسی، دوره دوم، شماره 17، ص26−40.
 2. ابن‌سینا، ابوعلی (1319)، ابن‌سینا و تدبیر منزل، ترجمه و نگارش محمد نجمی زنجانی، تهران: مجمع ناشر کتاب.
 3. ــــــــــ ، (1370)، قانون در طب، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی، جلد 1 و 3، تهران: سروش.
 4. ابن‌مسکویه، ابوعلی (1360)، طهارة الاعراق، ترجمه و اقتباس بانوی اصفهانی، بی‌جا: انتشارات نهضت زنان مسلمان.
 5. ابوالقاسمی، نادیا؛ عفت‌السادات مرقاتی خویی و محمدحسین تقدیسی (1389)، «تبیین تربیت جنسی دانش‌آموزان ایرانی از دیدگاه مربیان بهداشت مدارس ابتدایی»، مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، دوره 8، شماره 2، ص27−39.
 6. امیریان‌زاده، مژگان و مهدی محمدی (1368)، «آموزش سلامت جنسی در هزاراه سوم»، سومین کنگره سراسری خانواده در سلامت جنسی، تهران: دانشگاه شاهد.
 7. انوشه، منیره (1386)، «معرفی مدل آموزش بهداشت جنسی»، سومین کنگره سراسری خانواده و سلامت جنسی، تهران: دانشگاه شاهد.
 8. بخشی، افسر (1375)، «نگاهی به تربیت جنسی فرزندان»، مجله ندای صادق، شماره 4، ص66−70.
 9. بهشتی، احمد (1370)، اسلام و تربیت کودکان، جلد 1، بی‌جا: سازمان تبلیغات اسلامی.
10. ــــــــــ ، (1375)، «تربیت جنسی از منظر فیض کاشانی»، دوفصلنامه تربیت اسلامی، شماره 3، ص89−110.
11. ثابت، حافظ (1381)، «تربیت جنسی»، مجله معرفت، شماره 69، ص101−105.
12. دبس، موریس (1356)، مراحل تربیت، ترجمه علیمحمد کاردان، تهران: دانشگاه تهران.
13. دورانت، ویلیام جیمز (1369)، لذات فلسفه، ترجمه عباس زریاب خویی، تهران: عباس زریاب خویی.
14. زندوانیان، احمد و صادق شمشادی (1389)، «ابعاد و مراحل تربیت جنسی دختران از نظر اسلام»، دوفصلنامه بانوان شیعه، سال هفتم، شماره 25، ص65−98.
15. راسل، برتراند (1387)، زناشویی و اخلاق، ترجمه ابراهیم یونسی، بی‌جا: نشر الکترونیکی.
16. رهنما، اکبر؛ حمید علیین و حسین محمدی (1386)، «بررسی و تبیین مبانی، اصول و روش‌های تربیت جنسی با تأکید بر دیدگاه اسلام»، دوماهنامه دانشور، شماره 24، ص98−110.
17. ساپتکو، ا. (بی‌تا)، تربیت جنسی کودک، ترجمه صادقی و سرابی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی فرخی.
18. شیرازی فرع، مصطفی؛ علی‌رضا عابدی سرآسیا و علی محمدیان (1395)، «بررسی احکام فقهی در زمینه تربیت جنسی»، دوفصلنامه مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، سال دهم، شماره 33، ص105−126.
19. طوسی، نصیرالدین محمد (1356)، اخلاق ناصری، ترجمه و تصحیح مجتبی مینوی و علی‌رضا حیدری، تهران: خوارزمی.
20. ــــــــــ ، (1362)، رساله آداب المتعلمین، ترجمه و شرح باقر غباری، تهران: بدر.
21. ــــــــــ ، (1341)، گشایش‌نامه، تهران: دانشکده علوم معقول و منقول.
22. غزالی، محمد (1319)، کیمیای سعادت، به اهتمام احمد آرام، تهران: چاپخانه و کتابفروشی مرکزی.
23. ــــــــــ ، (1368)، احیاء علوم الدین،ترجمه مؤیدالدین خوارزمی، تهران: علمی و فرهنگی.
24. فرمهینی فراهانی، محسن (1382)، «تربیت جنسی با تأکید نقش مدرسه»، مجله رشد معلم، شماره 176، ص55−59.
25. فروید، زیگموند (1342)، پیدایش روان‌کاوی، ترجمه و تعلیق هاشم رضی، بی‌جا: فراهانی.
26. فقیهی، علی‌نقی؛ محسن شکوهی­یکتا و اکرم پرند (1387)، «آموزش جنسی به کودک و نوجوان از دیدگاه اسلام و روان‌شناختی»، دوفصلنامه تربیت اسلامی، شماره 7، ص51−80.
27. فوکو، میشل (1384)، اراده به دانستن، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
28. فلسفی، محمدتقی (1359)، اخلاق از نظر همزیستی و ارزش‌های انسانی، تهران: هیئت نشر معارف اسلامی.
29. ــــــــــ ، (1348)، جوان از نظر عقل و احساسات، تهران: هیئت نشر معارف اسلامی.
30. ــــــــــ ، (1362)، کودک از نظر وراثت و تربیت، تهران: هیئت نشر معارف اسلامی.
31. ــــــــــ ، (1377)، بزرگسال و جوان از نظر افکار و تمایلات، تهران: هیئت نشر معارف اسلامی.
32. قائمی، علی (1369)، «تربیت و سازندگی دختران»، مجله تربیت، شماره 7، ص8−11.
33. کانت، ایمانوئل (1372)، اندیشه‌هایی در باب آموزش و پرورش، ترجمه غلامحسین شکوهی، تهران: دانشگاه تهران.
34. کرکندال، لستر (1331)، آموزش جنسی اطفال، ترجمه مهدی جلالی، تهران: فرانکلین.
35. کوچتکف، و،د و لاپیک، و،م (1351)، روان‌شناسی و تربیت جنسی کودکان و نوجوانان، ترجمه محمدتقی‌زاد، تهران: بنیاد.
36. متقی‌فر، غلامرضا (1380)، «کاوشی در باب آموزش جنسی در مدارس»،مجله معرفت، شماره 42، ص106−120.
37. محمدی، مهدی و مژگان امیریان‌زاده (1386)، «طراحی برنامه درسی سلامت جنسی: ارائه مدل مبتنی بر جایگاه قرآن و حدیث»، سومین کنگره سراسری خانواده و سلامت جنسی، تهران: دانشگاه شاهد.
38. محمدجانی، صدیقه؛ محمدحسین یارمحمدیان؛ محمدباقر کجباف و عباس قلتاش (1395)، «الگوی برنامه درسی تربیت جنسی برای دوره نوجوانی براساس قرآن و روایت‌های معصومین»، فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، سال هفتم، شماره 3، ص19−44.
39. مطهری،مرتضی (بی‌تا)، اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب، تهران: صدرا.
40. ــــــــــ ، (1374)، مسئله حجاب، تهران: صدرا.
41. ــــــــــ ، (1385)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا.
42. ــــــــــ ، (1389)، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: صدرا.
43. منسکی، ورنر؛ مورگان، پگی؛ النور، نسبت؛ لاتون، کلاپو؛ شانون، ترور و ابن‌علی، معشوق (1378)، اخلاق در شش دین جهان، ترجمه محمد حسین وقار، تهران: اطلاعات.
44. نراقی، احمد (بی‌تا)، معراج السعاده، بی‌جا: رشیدی.
45. نراقی، مهدی (1385)، جامع‌السعادات، ترجمه جلال‌الدین مجتبوی، تهران: حکمت.
46. وزیری، امیرحسین (1351)، «آموزش جنسی در مدارس»،مجله درس‌هایی از مکتب اسلام، شماره 8، ص52−54.
47. وود آلن، ماری (1372)، آنچه باید هر دختر بداند، ترجمه نصرالله کاسمی، تهران: کومش
48. Adamczyk Amy, Greif Meredith. (2011), “Education and risky sex in Africa: Unraveling the link between women’s education and reproductive health behaviors in Kenya”, Social Science Research, Vol. 40, Issue 2, PP. 654-666.
49. Bekirogullari, Zafer, Gulsen, Cennet, Soyturk, Kamil. (2011), “The Information and Attitude Levels of the Educational Psychologists and Speci al Education Teachers in the Process of Sex Education for the Adolescents with Autism”, Procedia Social and Behavioral Sciences, Vol. 12, PP. 638-653
50. Busch, Carol; Maret, Paul S, De; Flynn, Teresa; Kellum, Rachel; Le, Sheri; Meyers, Brad; Saunders, Matt; White, Robert and Palemquist, Mike (2005), Content Analysis, Colorado State University: Department of English.
51. Chenail Ronald, J. (1995), “Presenting Qualitative Data”, The Qualitative Report, Vol. 2, No. 3, PP. 1-9.
52. Creswell, John, W. (1994), Research Design Qualitative & Quantitative Approaches, London: SAGE Publications.
53. da Silva, Denise Quaresma, Oscar Ulloa, Guerra, Sperling, Christiane. (2013), “Sex education in the eyes of primary school teachers in Novo Hamburgo, Rio Grande do Sul, Brazil”, Reproductive Health Matters, .21 (41), PP. 114-123.
54. Gerouki, M. (2008), “Sexual health indicators in Greece and in Finland, Is Education the key for promoting Sexual health and well-being?”, Sexologist, Vol. 17, PP. S141.
55. Gibson, Philip A., Baker Elizabeth H., Milner, Adrienne N. (2016), “The role of sex, gender, and education on depressive symptoms among young adults in the United States”, Journal of Affective Disorders, Vol. 189, PP. 306-313.
56. Johari, Talib, Maharam, Mamat, Maznah, Ibrahim& Zulkifli, Mohamad. (2012), “Analysis on sex education in schools across Malaysia. Procedia”, Social and Behavioral Sciences, Vol. 59, PP. 340-348.
57. Johnston, Jacqueline H. (2009), “The preparation of child health nurses in sexual health education: An exploratory study”, Nurse Education Today, Vol. 29, PP. 845-849.
58. Maykut, Pamela & Morehouse Richard (1994), Beginning Qualitative Research A Philosophic and Practical Guide, London: Falmer Press.
59. Mantell, Joanne E; Harrison, Abigail; Hoffman, Susie; Smit, Jennifer A; Stein, Zena A & Exner,Theresa M. (2006), “Preventing HIV/AIDS and Unintended Pregnancy among Rural South African School-Going Adolescents”, Reproductive Health Matters, Vol. 14, PP. 113-122.
60. Mgalla, Zaida; Schapink, Dick J & Boerma, Ties (1998), “Protecting School girls against Sexual exploitation: A guardian programme in Mwanza, Tanzania”, Reproductive Health Matters, Vol. 6, PP. 19-30.
61. Pokharel, Shreejana; Kulczycki, Andrzej & Shakya, Sujeeta (2006), “School-Based Sex Education in Western Nepal: Uncomfortable for Both Teachers and Students”, ReproductiveHealth Matters, Vol. 14, PP. 156-161.
62. Saito, M, I. (1998), “Sex Education in School: preventing unwanted pregnancy in adolescents”, International Journal of Gynecology& Obstetrics, Vol. 63, PP. S157-S160.
63. Smith, P. A. (1912), “Sex Education”, Journal of Educational Psychology, Vol. 3, PP. 263-257.
64. Wurtele, Sandy K. (1987), “School – based sexual abuse prevention programs: A review”, Child Abuse & Neglect, Vol. 11, PP. 483-495.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار