هدف این مقاله، بررسی دلالت‌های تربیتی عقل نظری و عملی و مباحث تربیت کودک در نزد ابن‌سینا برای درک جایگاه تربیت فکری کودکان نزد وی می‌باشد. با نظر به کمبود پژوهش‌ها در زمینه میزان هماهنگی مبانی برنامه‌هایی مانند فلسفه برای کودکان با مبانی فلسفه اسلامی، انجام این مقاله برای دستیابی به دیدگاه اسلامی برگرفته از آرای ابن‌سینا در زمینه انتخاب نوع تربیت مناسب برای کودکان ضروری به نظر می‌رسد. روش این مقاله توصیفی−تحلیلی است و سؤالات آن عبارت است از اینکه دلالت‌های تربیتی عقل نظری و عملی و مباحث تربیت کودک ابن‌سینا چیست و براساس این دلالت‌ها، تربیت فکری کودکان در اندیشه ابن‌سینا چه جایگاهی دارد؟ نتایج این مقاله نشان می‌دهد که ابن‌سینا با اینکه به تربیت عقلی و فکری انسان در جهت نیل به سعادت نهایی تأکید بسیار دارد؛ ولی با بررسی دلالت‌های تربیتی عقل نظری و عملی و نیز آرای تربیتی وی، دلیلی بر اختصاص زمان شروع این نوع تربیت به دوره کودکی وجود ندارد و دلالت‌ها نشان از لزوم به‌کارگیری تربیت اخلاقی در دوره کودکی است؛ زیرا تربیت اخلاقی و تأدیب در دوران کودکی زمینه‌ساز پرورش عقل الهی و تربیت فکری صحیح در بزرگسالی خواهد بود.
The Status of Intellectual Training of Children in Avicenna’s Philosophical and Educational Opinions
نویسندگان [English]
Sayyida Ilham Aqaie Abrandabadi1؛ akbar rahnama2
1Ph.D. Student in Al-Zahra University
2Associate Professor in Shahed University
چکیده [English]
The present article aims at investigating the educational implications of the theoretical and practical intellect and the discussions related to educating the children in Avicenna’s view to understand the status of intellectual education of the children for him. Considering the shortage of research on the extent of harmony of the foundations of programs such as ‘philosophy for children’ and the foundations of Islamic philosophy, it seemed necessary to conduct this study for obtaining the Islamic view extracted from Avicenna’s opinions regarding the selection of a type of education proper for children. The method used in this study was descriptive-analytical and the questions were as follows: “what were the implications of theoretical and practical intellect and Avicenna’s discussions on educating children?” and “what is the status of intellectual education of children in Avicenna’s thought?” The findings show that Avicenna, while stressing on human’s intellectual education for achieving ultimate felicity, shows – based on a study of his implications and views on intellectual education – no evidence that such an education is limited to the childhood; rather, those implications show the necessity of applying moral education during childhood in general. This is because moral education and correction in childhood prepares the ground for nurturing the divine intellect and proper intellectual education in adulthood.
کلیدواژه ها [English]
intellectual education of the child, Avicenna’s philosophical and educational opinions, Philosophy for Children, educational implications, theoretical intellect, practical intellect
مراجع
* قرآن کریم.
* نهج‌البلاغه، گردآوری سیدرضی، ترجمه سیدجعفر شهیدی (1373)، تهران: سازمان انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
1. آقاجعفری، زهرا (1391)، ارزیابی اهداف و محتوای آموزش فلسفه به کودکان از دیدگاه تفکر در اندیشه اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی.
2. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1319)، ابن‌سینا و تدبیر منزل، ترجمه محمد نجمی زنجانی، تهران: مجتمع ناشر کتاب.
3. ـــــــــــ (1400ق)، رسائل الشیخ الرئیس ابوعلی الحسین بن عبدالله بن سینا، رساله فی السعاده، قم: بیدار.
4. ـــــــــــ (1385)، اشارات و تنبیهات، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران: نشر سروش.
6. ـــــــــــ (1383)، رساله نفس، با مقدمه و حواشی دکتر موسی عمید، همدان: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
7. ـــــــــــ (1368)، قانون در طب، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی (هه‌ژار)، تهران: سروش.
8. احدی، حسن و شکوه السادات بنی‌جمالی (1387)، علم النفس از دیدگاه دانشمندان اسلامی و تطبیق آن با روان‌شناسی جدید، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
9. افضلی، لیلا (1389)، بررسی تطبیقی مجموعه دیدگاه‌ها و آموزه‌های تربیتی دانشمندان مسلمان (غزالی، ابن‌سینا، مطهری) و تحلیل و کاربرد آنها بر فعالیت‌های معلمان و مربیان کشورمان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی.
10. باجلان، مهدیه (1394)، بررسی مبانی فلسفی برنامه آموزش فلسفه به کودکان و نقد آن براساس اندیشه‌های ابن‌سینا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد.
11. بادکوبه هزاوه، احمد (1383)، خلاصه مقالات همایش بین‌المللی ابن‌سینا، گردآورنده: اصغر بیات و عرفان یونسی، همدان.
12. باقری، خسرو (1389)، رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت، با همکاری نرگس سجادیه و طیبه توسلی، تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
13. پژوهشکده حوزه و دانشگاه (1383)، درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی، جلد اول: فلسفه تعلیم و تربیت، تهران: نشر سمت.
14. جاویدی، طاهره و جعفرآبادی، کلاته (1384)، «رویکردهای فلسفه اسلامی به نفس و دلالت‌های تربیتی آن (ابن‌سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا)»، انسان‌شناسی، ش7، ص5−27.
15. خوانساری، محمد (1394)، منطق صوری (جلد اول و دوم)، تهران: آگاه.
16. داوودی، محمد (1393)، فلسفه تعلیم و تربیت مشاء، ج1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
17. ذبیحی، محمد (1386)، فلسفه مشاء با تکیه بر آراء ابن‌سینا، تهران: سمت.
18. ربیعی، هادی (1388)، جستارهایی در چیستی هنر اسلامی، دفتر اول، تهران: مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری.
19. زیباکلام مفرد، فاطمه و سمیرا حیدری (1387)، «بررسی دیدگاه ابن‌سینا در باب تعلیم و تربیت (مبانی، اصول، اهداف، محتوا، روش)»، نشریه روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، ش80، ص89−114.
20. ستاری، علی (1393)، نقد مبانی فلسفی فلسفه برای کودکان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
21. شهریاری نیستانی، شهناز؛ رضاعلی نوروزی و محمد نجفی (1392)، «مراحل تعلیم و تربیت از دیدگاه ابن‌سینا با تأکید بر نفس»، آینه معرفت، ش36، ص147−166.
22. صدیق، عیسی (1333)، «نظریات ابن‌سینا در باب تعلیم و تربیت و مقایسه اجمالی با نظریات ارسطو»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش13، ص16−23.
23. صدیق، عیسی (1332)، سیر فرهنگ در ایران و مغرب زمین، تهران: دانشگاه تهران.
24. طالبی، محمدحسین (1390)، «نظریه بدیع قانون طبیعی در حکمت اسلامی»، معرفت فلسفی، ش2، ص181−203.
25. عطاران، محمد (1382)، آراء مربیان بزرگ مسلمان درباره تربیت کودک، تهران: مدرسه.
26. فرامرز قراملکی، احد (1385)، روش‌شناسی مطالعات دینی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
27. فعالی، محمدتقی (1376)، ادراک حسی از دیدگاه ابن‌سینا، قم: مرکز دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی.
28. فلاحی، میثم (1394)، بررسی مقایسه‌ای مبانی انسان‌شناسی ابن‌سینا و متیو لیپمن در برنامه آموزش فلسفه به کودکان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده فلسفه اسلامی دانشگاه مذاهب اسلامی.
29. قربانی هویه، سعید (1386)، بررسی مقایسه‌ای اهداف و روش‌های تعلیم و تربیت از دیدگاه ارسطو و ابن‌سینا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد.
32. نوروزی، رضاعلی؛ حسن‌علی بختیار نصرآبادی؛ کمال نصرتی هشی و محمد شاهی (1392)، «درآمدی بر آرای ابن‌سینا و جاحظ در باب اصول تربیت»، معرفت، 191، ص91−104.
33. نوروزی، رضاعلی و شهناز شهریاری (1391)، «تحلیلی بر پیامدهای تربیتی عقل نظری از دیدگاه ابن‌سینا»، آینه معرفت، 32، ص57−84.
ابتدای صفحه