اصول تربیت براساس مبانی انسان‌شناختی و ارزش‌شناختی حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی ، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

هدف این مقاله شناسایی اصول تربیت براساس مبانی انسان‌شناختی و ارزش‌شناختی در حکمت متعالیه است. روش پژوهش توصیفی−تحلیلی بوده و در این راستا اصول تربیت متناظر با هر یک از مبانی انسان‌شناختی و ارزش‌شناختی ‏حکمت متعالیه ‏بررسی شد. با تکیه بر مبانی انسان‌شناختی در حکمت متعالیه، اصول تربیت بدین شرح استخراج شدند: توجه به ویژگی‌های مشترک و تفاوت‌های فردی، کمک به رشد عقلانی همراه با محدودیت‌های آدمی، رعایت تقوا در کسب دانش، پرورش اعتماد به نفس، رعایت شئون فردی و اجتماعی، تحرک و پویایی و رشد همه‌جانبه متربیان.
کاربست این اصول در تربیت به مربیان در سوق دادن متربیان به فطرت، پیشگیری از انحراف از فطرت، بیدار ساختن فطرت، تقویت نیروی اراده و اعتماد به نفس، شناسایی هویت و جایگاه فردی و اجتماعی، آگاه‌سازی نسبت به محدودیت‌های آدمی، تقویت تقوا، تقویت روحیه کمال‌طلبی، رشد همه‌جانبه و کمک به تحرک و تلاش در متربیان کمک می‌کند.
براساس مبانی ارزش‌شناختی حکمت متعالیه، اصول تربیت بدین شرح شناسایی شدند: پرورش گرایش به خیر، شناخت خداوند به‌عنوان خیر مطلق، میانه‌روی در بهره‌گیری از لذات، هماهنگی در کسب توأمان لذت و سعادت، تبیین عقلانی فضیلت و تقویت گرایش به زیبایی حقیقی و نظام احسن. کاربست این اصول در تربیت به مربیان در داشتن خلوص نیت در تلاش‌های علمی، پرهیز از افراط و تفریط و گرایش به میانه‌روی ‏در رفتارها، تقویت روحیه فروتنی، داشتن انعطاف در تعامل‌های علمی، پرهیز از زیبایی‌های ظاهری و گرایش به زیبایی‌های حقیقی کمک می‌کند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Principles of Education Based on the Value Judgments and Anthropological Tenets of Transcendental Philosophy

نویسنده [English]

  • Ali Sattari
Assistant Professor, Department of Educational Administration and Planning, Faculty of Education and Psychology, Alzahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The present article aims at identifying the principles of education based on the value judgments and anthropological tenets of transcendental philosophy. The research method is descriptive-analytical and, accordingly, the principles of education in correspondence with value judgments and anthropological tenets of transcendental philosophy. On the bases of anthropological tenets of transcendental philosophy, the principles of education were extracted as follows: paying attention to common features and individual differences, helping the intellectual growth along with human’s limitations, observing abstinence in acquiring knowledge, nurturing one’s self-confidence, observing individual and social statuses, and the educators’ dynamism and overall development.
Applying those principles in education would be helpful in leading educators to human nature, preventing deviation from human nature, wakening one’s nature, reinforcing one’s will and self-confidence, identifying one’s identity and individual status, making learners aware of human’s limitations, reinforcing piety and abstinence, reinforcing the eagerness to seek perfection, overall development, and helping dynamism and effort in educators.
Based on the tenets of value judgments in transcendental philosophy, the principles of education were identified as follows: Nurturing one’s leaning towards goodness, knowing God as absolute goodness, moderation in enjoying pleasures, harmony in getting pleasure and felicity simultaneously, intellectual explanation of virtue and reinforcing leaning towards true beauty and the best system. Applying these principles in education is in the following forms: having sincere intention in scientific efforts, avoiding negligence and excess and leaning to moderation in behaviors, reinforcing humbleness, flexibility in scientific interactions, avoiding superficial beauties and leaning towards true beauties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • principles
  • tenets
  • education
  • Anthropology
  • value judgment
  • transcendental philosophy
* قرآن کریم.
* نهج‌البلاغه، گردآوری شریف رضی، ترجمه فیض‌الاسلام و علینقی.
آروانه، بهزاد و محمد داودی (1390)، «تحلیل و بررسی فطرت در آثار استاد شهید مطهّری»، معرفت کلامی، 2 (1)، ص101−126.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات، ج2، قم: نشر البلاغه.
باقری، خسرو (1368)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: مدرسه.
بخشایش، علیرضا (1390)، «بررسی رابطه توکل بر خدا، عزت نفس و پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان»، روان‌شناسی و دین، 4 (2)، ص79−98.
بیرونی کاشانی، راضیه و خسرو باقری (1387)، «مبانی و اصول اخلاق تدریس براساس فلسفه اخلاق اسلامی»، روان‌شناسی و علوم تربیتی، 38 (3)، ص115−135.
دادبه، اصغر (1384)، کلیات فلسفه، تهران: دانشگاه پیام نور.
دلاوری، سمیه و سجاد دلاوری (1390)، چالش‌های ارتباط استاد و دانشجو، دوازدهمین همایش کشوری آموزش پزشکی، مشهد: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی. 
رحیمی، چنگیز (1393)، «تفاوت‌های فردی از نظر سبک یادگیری و موفقیت تحصیلی در دانشجویان»، شخصیت و تفاوت‌های فردی، 3 (5)، ص79−104.
قدمی، احمد؛ بهمن صالحی؛ شکوه سجادی و همایون ناجی (1386)، عوامل مؤثر بر برقراری ارتباط بین دانشجو و استاد از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اراک، 7 (1)، ص141−154.
فارابی، ابونصر محمد (1403)، تحصیل السعادة، تحقیق جعفر آل‌یاسین، بیروت: دارالاندلس.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (بی‌تا)، شرح اصول کافی، ج2، بی‌جا: بی‌نا.
ـــــــــــــ (1341)، عرشیه، غلامحسین آهنی، تهران: مولی.
ـــــــــــــ (1360)، اسرار الآیات، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
ـــــــــــــ (1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـــــــــــــ (1366)، الشواهد الربوبیه، ترجمه و تفسیر محمدجواد مصلح، تهران: سروش.
ـــــــــــــ (1376)، شرح رسالة المشاعر، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی، تهران: امیر کبیر.
ـــــــــــــ (1382)، المبدأ و المعاد، ج2، تصحیح، تحقیق و مقدمه از محمود ذبیحی و جعفر شاه‌نظری، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــــ (1383)، اسفار، ترجمه محمد خواجوی، چ2 و 3، ج1 و 2، تهران: مولی.
ـــــــــــــ (1383)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، ج4، تصحیح، تحقیق و مقدمه مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ـــــــــــــ (1378)، مبدأ و معاد، ترجمه احمد حسینى اردکانى، تهران: مرکز نشر.
ـــــــــــــ (1376)، رساله سه اصل، تهران: مولى.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ج8، قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین.
ـــــــــــــ (بی‌تا)، تفسیر المیزان، ج13، قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین.
کریمی، مهرداد (1391)، «رابطه سبک‌های یادگیری و عملکرد دانشجویان در کارگاه طراحی معماری»، باغ نظر (پژوهش‌های نظری هنر)، 9 (20)، ص3−12.
میری، محمدرضا و همکاران (1386)، «بررسی رابطه افسردگی و سطح توکل بر خدا در دانشجویان شهر بیرجند»، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، (33)، ص52−58.
مطلبی‌فرد، علیرضا؛ نوه ابراهیم عبدالرحیم و فرشاد محسن‌زاده (1390)، «بررسی و شناسایی نشانگرهای حرفه‌ای و اخلاقی در آموزش و تدریس از نقطه‌نظر دانشجویان کارشناسی ارشد»، اخلاق در علوم و فنّاوری، 6 (4)، ص2−8.
مطهری، مرتضی (1373)، گفتارهای معنوی، تهران: صدرا.
میلر، دبلیو، آر. و میلر، ماری (1997)، راهنمای تدریس در دانشگاه‌ها، ترجمه ویدا میری، تهران: سمت.
Bruce, M., (2004), Teaching with Integrity: The Ethics of Higher Education Practice, London:Rutledge.
Carr., D., (2003), “Rival Conceptions of Practices in education & Teaching”, Philosophy of Education, 37 (2), 253-266.
David, C., (2000), Professionalism & Ethics in Teaching, London: Rutledge.
Elaine, P., (2002), “Navigating Ethical Change in the Classroom and in the Field”, Teaching in Social Work, 22 (1-2), 151-166.
Hynes, F., (1998), The Ethical School, London: Rutledge.
Lewis, H., (1987), “Teaching Ethics Through Ethical Teaching”, Teaching in Social Work, 1 (1), 3-15.
MacAllister, J. Macleod, G. & Pirrie, A., (2013), “Searching for Excellence in Education: Knowledge, Virtue & Presenc?”, Ethics & Education, 2 (8), 153-165.
Murray.H. Gillese. E. lennon.M. Mercer.P. and Robinson.R., (1996), “Ethical Principles in University Teaching”, Wiley Periodicals, Inc, 66 (66), 57-63.
Twilbeck, G., (1999),“Ethics on Campus-A Nationwide Survey of Social Work Educators”, Teaching in Social Work, 19 (1-2), 165-185.
Zhang, L.F., & Sternberg, R.J., (2009), “Intellectual Styles and Creativity”, In T. Rickards, M.A.Runco, & S. Moger (Eds.), The Routledge companion to creativity,New York: Routledge, 256–266.
Zhu. C. & Zhang, L.F., (2011), “Thinking Styles and Conceptions of Creativity Among University Students”, Educational Psychology, 31 (3), 361-375.