دلالت‌های تربیتی رابطه نفس و بدن از دیدگاه ملاصدرا و دکارت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجو/ دانشگاه فردوسی

چکیده

موضوع رابطه نفس و بدن قدمتی به‌اندازه تاریخ فلسفه دارد که امروزه در پرتو نگاه‌های فیزیکالیستی در غرب به مسئله بدن و ذهن تقلیل پیدا کرده و یکی از مسائل مؤثر در حوزه‌های مختلف تعلیم و تربیت است. این مقاله، با بهره‌گیری از روش تحلیلی دیدگاه دو اندیشمند مسلمان و غربی، یعنی ملاصدرا و دکارت، را درباره این موضوع و دلالت‌های تربیتی آن بررسی کرده است.
روش تحقیق این مقاله تحلیلی است. انتخاب این دو دانشمند به دلیل تأثیرگذاری فوق‌العاده آنها در جریان‌های فکری پس از خود به‌ویژه در موضوع رابطه نفس و بدن است. نظریه دکارت با تأکید بر تمایز نفس و بدن، رابطه آنها را به معضلی حل‌نشده تبدیل کرده و راه را برای رویکردهای افراطی اید‌ئالیسم و فیزیکالیسم در غرب گشوده است. ملاصدرا نیز با ارائه تبیین فلسفی یگانه‌انگارانه نفس و بدن، به‌عنوان راه‌حل تباین نفس و بدن تأثیر فراوانی در اندیشمندان پس از خود برجای گذاشته است.
برخی از دلالت‌های مهم تربیتی اتحاد وجودی نفس و بدن، جسمانیةالحدوث بودن نفس، حرکت جوهری و اتحاد قوای آن عبارت است از: یادگیری مادام‌العمر، ارتقای اهداف تربیتی، در‌هم‌‌تنیدگی ابعاد تربیت، توجه هم‌زمان به نیازهای جسمی و روحی، تنوع روش‌های آموزشی، تأکید بر فضای تربیتی، نقش الگویی مربی و تفاوت‌های فردی در برنامه تربیتی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Educational Implication of the Relationship between Soul and Body in Descartes and Mulla Sadra’s View

نویسندگان [English]

  • Tahereh Javidii Kalateh Javarabadi 1
  • Halime Shaikh ali shahi 2
1 Faculty member of Ferdowsi University of Mashhad
2 Ph.D. Student in Philosophy of Education and Training/ Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

The relationship between body and soul has a history as old as the history of philosophy؛ an issue that has reduced؛ in the light of today's physicalistic views in the West؛ to the relationship between body and mind. It is one of the issues affecting education in various fields. The present article focuses on the views of the two Western and Muslim thinkers؛ i.e. Descartes and Mulla Sadra؛ on the topic and its educational implications. The research method in this study is analytical. These two thinkers have been chosen because of their extraordinary influence on their later intellectual currents؛ especially in the relationship between soul and body. Descartes' theory؛ with its emphasis on the distinction between body and soul؛ has turned their relationship into an insoluble problem؛ paving the ground for extreme approaches of idealism and physicalism in the West. Since Mulla Sadra has provided a philosophical explanation for the unity of soul and body as a solution for this problem؛ he has had a great impact on later thinkers. The important educational implications of the unity of soul and body؛ physical origination of the soul؛ essential movement؛ and the unity of soul’s faculties are as follows: lifetime learning؛ promotion of educational goals؛ mutual relationship of the dimensions of education؛ simultaneous attention to physical and spiritual needs؛ variety of teaching methods؛ emphasis on the educational environment؛ the modeling role of the educator؛ and the individual differences in the educational programs

کلیدواژه‌ها [English]

  • body-soul relationship
  • education and training
  • Descartes
  • Mulla Sadra
  • essential movement
  • physical origination of the soul
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379)، التعلیقات، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1381)، الاشارات والتنبیهات، تحقیق مجتبی زارعی، قم: بوستان کتاب.
استیس، والتر ترنس (1385)، تاریخ انتقادی فلسفه یونان، ترجمه یوسف شاقول، قم: دانشگاه مفید.
اکبریان، رضا (1379)، «حرکت جوهری و نتایج فلسفی آن»، خردنامه صدرا، ش19، ص15−28.
اکبریان، رضا (1376)، «رابطه نفس و بدن نزد فیلسوفان پس دکارتی»، حوزه و دانشگاه، ش 11 و 12 ، ص 6-19.
اکبریان، رضا (1388)، جایگاه انسان در حکمت متعالیه ملاصدرا، تهران: نشر علم.
بخشنده، محمد ابراهیم (1389)، «دکارت و خودبنیادی انسان»، معرفت، ش69، ص95−108.
پلوانیان، محمد (1387)، رابطه نفس و بدن از نظر ملاصدرا، قم: بوستان کتاب.
تریگ، راجر (1382)، دیدگاه هایی درباره سرشت آدمی، جمع از مترجمان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حکمت مهر، محمد (1390)، «بررسی و نقد دوگانه انگاری دکارتی»، فصلنامه ذهن، ش 45، ص 175-199.
حلبی، علی اصغر (1371)، انسان در اسلام و مکاتب غربی، بی جا: اساطیر.
خسرونژاد، مرتضی (1387)، «نظریه حرکت جوهری: پیامدهای فلسفی تربیتی»، اندیشه دینی، ش29، ص91−116.
دکارت، رنه (1361)، تأملات در فلسفه اولی، احمد احمدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
دکارت، رنه (1364)، اصول فلسفه، منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران: آگاه.
رضازاده، رضا (1379)، «درآمدی بر انسان‌شناسی ملاصدرا»، خردنامه صدرا، ش19، ص84−88.
زیباکلام، فاطمه (1378)، سیر اندیشه‌ فلسفی در غرب، تهران: دانشگاه تهران.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1379)، هیاکل النور، تصحیح محمدکریم زنجانی‌اصل،
تهران: نقطه.
شکری، محمود و یارعلی کردفیروزجایی (1390)، «بررسی ثنویت نفس و بدن از دیدگاه دکارت و ملاصدرا»، قبسات، س16، دوره 16، ش62، ص133−154.
شکوهی، غلامحسین (1378)، مبانی و اصول آموزش و پرورش، مشهد: به‌نشر.
صانعی دره‌بیدی، منوچهر (1376)، فلسفه دکارت، تهران: الهدی.
ضیاء شهابی، پرویز (1377)، درآمدی پدیدارشناسانه به فلسفه دکارت، تهران: هرمس.
طاهری، اسحاق (1388)، نفس و قوای آن از دیدگاه ارسطو، ابنسینا و صدرالدین شیرازی، قم: بوستان کتاب.
علیزاده، بهرام (1390)، «مسئله نفس−بدن: یگانه‌انگاری صدرایی و نوخاسته‌گرایی»، فصلنامه ذهن، ش45، ص5-43.
غفاری، ابوالحسن (1391)، حدوث جسمانی نفس، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
کاپلستون، فردریک چارلز (1386)، تاریخ فلسفه از ولف تا کانت، ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، تهران: انتشارات علمی فرهنگی سروش.
لاندمان، میشائیل (1350)، انسان‌شناسی فلسفی، رامپور صدر نبوی، مشهد: بی‌نا.
ماحوزی، رضا (1384)، «نفس و بررسی آن در فلسفه دکارت»، دانش‌پژوهان، ش7، به نقل از:
https://hawzah.net/fa/Magazine/View
ملاصدرا [صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم] (1999)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، 9 ج، ج3، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
ملاصدرا [صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم] (1385)، رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تصحیح احمد ناجی اصفهانی، تهران: حکمت.
ملاصدرا [صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم] (1360)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، با حواشی حاج ملاهادی سبزواری، تعلیق و تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، مشهد: مرکز نشر دانشگاهی.
ملاصدرا [صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم] (بی‌تا)، الحکمة المتعالیه فی الاسفار الاربعة العقلیه، ج1، قم: مصطفوی.
ملایری، محمدحسین (1392)، «بازشناسی پدیدارشناختی حکمت متعالیه و پی‌آیندهای تربیتی آن»، راهبرد، ش67، ص253−281.
نوروزی، رضاعلی و طاهره بابازاده (1389)، «پیامدهای تربیتی نفس از منظر ملاصدرا»، اندیشه نوین دینی، ش23، ص91−112.
هریسون باربت، آنتونی (1385)، فلسفه ارسطو، مهرداد میریان‌فر، اهواز: رسش.
هوزنیاک، رابرت (1384)، «رابطه نفس و بدن از رنه دکارت تا ویلیام جیمز»، ترجمه حسن جوادی صادق، نامه فرهنگ، ش56، ص134−139.
یکه‌زارع، صغری؛ محمدصادق کاملان و محمود پروانه (1391)، «تأثیر نظریه حرکت جوهری بر نفس‌شناسی ملاصدرا»، انسان‌پژوهیدینی، ش27، ص125−147.
Fleming, James, (2008), The Nature of Human Nature: Philosophical, Perspectives on Human Development, http: //swppr.org/Textbook/Ch%203 %20Philosophy.pdf.
Hunter, Lisa, (2004), Movement and the Body in Teaching: Challenging the Commonsense Dualism, https://espace.library.uq.edu.au/view/UQ: 10331/lh_pre_04.pdf.
Hanrahan, Mary, (2003),“Challenging the Dualistic Assumptions of Academic Writing: Representing Ph.D. Research as Embodied Practice”, Forum: Qualitative Social Research, Vol.4, No. 2.
Skirry, Justin (2006), “Rene Descartes: The mindJ-Body Distinction”, Internet Encyclopedia of Philosophy, http://www.iep.utm.edu/descmind.
Slingerland, Edward and Collard, Mark, (2011), Creating Consilience: Intergrating the Science and the Humanities, New York: Oxford University Press.
stevenson, l., & Haberman, D.L., (1998), Ten theories of human nature (3rd ed.), New York, NY, US Oxford university press.
Wozniak, H., Robert, (2002), Mind and Body: Rene Descartes to Willian James, http://serendip.brynmawr.edu/Mind/Images/37.Gif