1دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی درسی دانشگاه فردوسی مشهد
2دانشیار دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی و مدیر کارگروه عفافگرایی و تربیت جنسی پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
3دانشیار دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد
4دانشیار دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد (استاد مشاور)
5دانشیار، گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
چکیده
این مطالعه با هدف کشف تجارب زیسته دانشجویان در زمینۀ برنامه‌درسی پنهان عفاف و حجاب دانشکده پزشکی مشهد و با استفاده از شیوه پدیدارشناسی انجام شد. ابزار گردآوری داده مصاحبه نیمهساختاریافته بود. به صورت نمونهگیری هدفمند با 25 نفر از دانشجویان مصاحبه انجام شد. دادههای جمع‌آوری‌شده به شیوه کیفی و با استفاده از نرم‌افزار Maxq در سه مرحله (کدبندی آزاد، محوری و انتخابی) کدبندی و تحلیل شد. اعتبار و صحت یافتهها براساس بررسی مجدد دادهها توسط شرکتکنندگان پژوهش، استفاده از همتایان پژوهشی، سه سویه‌سازی بررسی و تأیید شد. نتایج نشان داد که یادگیری‌های دانشجویان در زمینۀ عفاف و حجاب طی تحصیل در دانشکده پزشکی مشهد، در برخی موارد در تضاد با اهداف برنامه‌درسی رسمی بوده بهگونهای که حساسیت‌های مذهبی و فرهنگی برخی از دانشجویان در خصوص رعایت حد و مرزهای پوشش اسلامی و تعامل با جنس مخالف تا حدی کاهش یافته و رعایت آن کمرنگتر شده است. به نظر میرسد که مسئولین باید توجه بیشتری به نقش برنامه‌درسی پنهان و یادگیری‌های ناآشکار حاصل از آن، به‌ویژه در زمینۀ عفاف و حجاب، داشته باشند و تلاش نمایند از ظرفیت‌های موجود در این زمینه جهت نهادینهسازی عفاف و حجاب استفاده نمایند.
The Decline in Chastity and Hijab Values at the Medical College: A Phenomenological Study
نویسندگان [English]
Masouma Muhammad Hussein-zade1؛ Mahmoud Saidi Rezwani2؛ Maqsoud Amin Khandaqi3؛ Behrouz Mahram4؛ Ali Taqi-Pur5
1PhD Student of Curriculum Planning, Ferdowsi University, Mashhad
2Associate Professor in Ferdowsi University of Mashhad
3Associate Professor in Ferdowsi University of Mashhad
4Associate Professor in Faculty of Educational Sciences and Psychology, Ferdowsi University of Mashhad
5Associate Professor of Biological Statistics and Epidemiology, Medical University, Mashhad
چکیده [English]
This study was conducted with the aim of discovering students' experiences in the field of hidden curriculum for chastity and veiling in the medical college of Mashhad using a phenomenological method. The data collection tool was semi-structured interview. An interview was conducted on the basis of purposeful sampling with 25 students. The collected data were encoded and analyzed using MaxQ software in three stages (free coding, axial coding, and selective coding). Validity and rightness of the findings were reviewed and confirmed by research participants, using research partners, and triangulation method. The results showed that students' learning regarding chastity and hijab while studying at Mashhad medical college was in some cases contrasted with the formal curriculum objectives, in a way that the religious and cultural sensitivities of some students regarding the attention to and observance of the boundaries of Islamic dress and interaction with the opposite sex have diminished to a lesser extent. It seems that authorities should pay more attention to the role of hidden curriculum and the related informal learning, especially with regard to chastity and hijab, and try to use existing capacities in this area to institutionalize chastity and hijab.
کلیدواژه‌ها [English]
hidden curriculum, chastity, hijab, medical ethics
مراجع
آذرخش، اردشیر؛ حسن سرایی و باقر ساروخانی (1395)، «بررسی سلسله مراتب گروه مرجع دانشجویان دانشگاه رازی کرمانشاه»، فصلنامه مطالعات ملی، 65، سال هفدهم، ش1، ص71−89.
آسمانی، امید (1391)، «نگاهی به مدلهای ارتباطی پزشک−بیمار و چالشهای مرتبط با آن»، مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره 5، ش4، ص33−46.
اصغری، فریبا (1384)، «بررسی شیوع مسائل اخلاقی در طبابت بالینی برای تعیین محتوای آموزشی درس اخلاق پزشکی»، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، دوره 5، شماره پیوست 14 (ویژه‌نامه هفتمین همایش کشوری آموزش پزشکی).
بوذرجمهری، فتح‌اله و همکاران (1392)، «ارزیابی اخلاق حرفهای اساتید دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد از دیدگاه دانشجویان این دانشگاه»، مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد، دوره 8، ش3 (11)، ص44−52.
پارسیان علی (1388)، «جستاری در عوامل فراز و فرود تمدن اسلامی»، پژوهش‌های اعتقادی کلامی (علوم اسلامی)، دوره 4، ش16، ص157−190.
جانعلیزاده چوب بستی، حیدر و همکاران (1392)، «تحلیلی جامعه‌شناختی از گروه‌های مرجع دانشجویان دانشگاه مازندران»، فصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، سال دوم، ش3، ص79−106.
حدادی، حنانه (1390)، شاخۀ طوبی، تهران: میراث اهل قلم.
حسینینژاد و همکاران (1395)، اخلاق تحصیلی در محیط آموزشی: دیدگاه و تجربیات دانشجویان پزشکی، توسعه آموزش در علوم پزشکی: دوره 9، ش22، ص34−43.
حقشناس، علی‌محمد و همکاران (1381)، فرهنگ معاصر هزاره، تهران: فرهنگ معاصر.
خاقانی‌زاده، مرتضی و حسن ملکی (1392)، «نقدی بر محتوای برنامه درسی اخلاق پزشکی از دیدگاه صاحب‌نظران اخلاق پزشکی: مطالعه کیفی»، دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، دوره 3، ش7، ص71−84.
دهقانی، علی و سیما محمدخان کرمانشاهی (1391)، «میزان رعایت معیار‌های اخلاق حرفهای در عملکرد پرستاری از دیدگاهکارکنان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تهران، مراقبت‌های نوین»، فصلنامه علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، ج۹، ش۳، ص208−۲16.
راد، فیروز و راحله منبری (1388)، «مقایسه بررسی برخی عوامل روانی و اجتماعی مرتبط با میزان دینداری دانشجویان»، مطالعات جامعه‌شناسی، دوره 1، ش2، ص31−52.
زین آبادی، مرتضی (1386)، «جامعهپذیری حجاب»، مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، دوره 10، ش38، ص180−218.
سرمدی، بی‌بی عفت؛ هما زنجانی‌زاده و محمدجواد زاهدی (1391)، «سنجش ایستار دانش‌آموزان متوسطه ناحیه چهار آموزش و پرورش شهر مشهد نسبت به حجاب و عوامل مؤثر بر آن» (کارشناسی ارشد پایان‌نامه)، دانشگاه پیام نور استان تهران − مرکز پیام نور تهران.
سعیدی رضوانی، محمود و حسین باغگلی (۱۳۸۹)، نقدی بر روشهای تربیت دینی با تأکید بر برنامههای درسی پنهان، چاپ اول، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
طباطبایی، شیما و محمود عباسی (1390)، «نقش اخلاق فضیلت‌محور در آموزش و پرورش تعهد حرفهای پزشکی»، مجله اخلاق پزشکی، دوره 5، ش18، ص143−160.
قالیباف، جمیله (1390)، حجاب زیبایی است، چاپ دوم، مشهد: سخن‌گستر.
مستقیمی، رحمان سعیدی و مهدخت بروجردی علوی (1389)، بازتاب اجرای طرح عفاف و حجاب در خبرگزاری‌های ایران (تحلیل محتوای خبرگزاری‌های فارس، ایرنا، ایسنا، ایلنا)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دولتی − وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری − دانشگاه علامه طباطبایی − دانشکده علوم اجتماعی.
معارفی، فریده؛ طاهره اشک‌تراب و عباس عباس‌زاده (1392)، «بررسی دیدگاه بیماردان در رابطه با میزان رعایت کدهای اخلاق حرفهای توسط پرستاران در بیمارستان‌های علوم پزشکی جهرم در سال 1392»، فصلنامه اخلاق زیستی، سال سوم، ش10، ص35−57.
معتمدجهرمی، محدثه و سیده لیلا دهقانی (1393)، «نگرش دانشجویان نسبت به اصول اخلاق پزشکی و تطبیق آن با اخلاق اسلامی»، مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل، دوره 16، ش7، ص29−35.
مهرام، بهروز (1388)، «نقش مؤلفه‌های برنامه درسی در هویت دینی دانشجویان» (مطالعه موردی در دانشگاه فردوسی مشهد)، مجموعه مقالات همایش تربیت دینی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe، ص83−109.
نصرتی، شیما و ابوالفضل ذوالفقاری (1391)، «تأثیر میزان دینداری بر سبک زندگی جوانان تهرانی»، پژوهش اجتماعی، دوره 5، ش14، ص101−117.
هزارجریبی، جعفر و رضا صفری‌شالی (1395)، بررسی چرایی دگرگونی‌های گروه مرجع در بین دانشجویان، فرهنگ در دانشگاه اسلامی 18، سال6، ش1، ص17−44.
ابتدای صفحه