بازخوانی داستان‌های مثنوی بر مبنای مؤلفه‌های تفکر فلسفی ‌و تدوین راهنمای داستان‌ها برای استفاده در اجتماع پژوهشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم تربیتی دانشگاه اصفهان

2 دانشیار دانشگاه اصفهان

3 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان

چکیده

‌‌پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل محتوای داستان‌های مثنوی بر مبنای نظریۀ لیپمن دربارۀ تفکر فلسفی انجام شد. در این راستا، با کاربرد روش تحلیل محتوای استقرایی، مؤلفه‌های تفکر فلسفی از آثار لیپمن استخراج و سازماندهی شد. پس از مطالعۀ آثار لیپمن ابعاد تفکر فلسفی به سه بعد تفکر انتقادی، خلاق و مراقبتی تقسیم‌ گردید و به هریک از این ابعاد مؤلفه‌هایی اختصاص داده‌ شد. در بخش دوم، به کمک روش تحلیل محتوای قیاسی و با توجه به چارچوب نظری فراهم‌‌شده در بخش نخست، مؤلفه‌های تفکر فلسفی در دو داستان منتخب‌ از مثنوی‌ شناسایی و تحلیل شد.
یافته‌های پژوهش نشان داد هر دو داستان به‌دلیل آنکه دارای مؤلفه‌هایی در زمینۀ ابعاد گوناگون تفکر فلسفی هستند، توانایی مناسبی در پرورش این نوع تفکر دارند. سرانجام برای کاربردی‌کردن داستان‌ها در اجتماع پژوهشی، برای هر داستان راهنمایی آموزشی در دو بخشِ طرح بحث و تمرین تدوین و در این بخش‌ها پرسش‌ها و فعالیت‌های عملی مرتبط با محتوای داستان‌ها و مؤلفه‌های آن پیشنهاد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rereading Mathnavi Stories Based on “Lipman's view about the Components of Philosophical Thinking and Compilation of a Guide to Be Used in Community of Inquiry

نویسندگان [English]

  • fatemeh azamat madar 1
  • Hassan Ali Bakhtyra Nasr Abadi 2
  • Mohammad Hossein Heidari 3
1 Ph.D. Student of Educational Sciences/ Isfahan University (Author in chief)
2 Associate Professor in Isfahan University
3 Associate Professor Department Of Education Faculty of Education and Psychology University of Isfahan
چکیده [English]

The present research aims at studying the contents of Mathnavi stories based on Lipman's view about the components of philosophical thinking. To achieve this goal, the researchers have tried to extract and organize the components of philosophical thinking from Lipman’s works using the inductive content analysis method.
After studying Lipman’s works, the dimensions of philosophical thinking were divided into three categories of critical, creative and caring thinking. In the second part, using the deductive method of content analysis and based on the theoretical framework provided in the first part, the components of philosophical thinking were identified and analyzed in two stories of Mathnavi.
The Findings show that both stories, because of containing components in various aspects of philosophical thinking, can well develop this kind of thinking. After analyzing the stories, In order to be used in community of inquiry, was an educational guide was developed for each in two parts of discussion and practical activity, wherein questions and exercises related to the content of the stories and their components are suggested.

کلیدواژه‌ها [English]

  • components of philosophical thinking
  • Lipman
  • Mathnavi
  • Philosophy for Children
  • research community

مراجع

اسماعیل‌زاده، یوسف و فاطمه سادات‌ (1391)، «بررسی مدح و ستایش در دو حکایت مثنوی با باورهای غیرمنطقی آلبرت الیس»، ششمین همایش ملی پژوهش‌های ادبی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
اکبری، احمد (1391)، فلسفه برای کودکان: مضامین فلسفی در داستان‌های متون کلاسیک ادب فارسی، رساله دکتری،‌ دانشگاه فردوسی‌.
امیرضیائی، ایرج ‌(‌1387)، «گریز از خود آگاهی از دیدگاه مولوی در انطباق با روانشناسی نوین»، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 3‌ (72‌)، ص37−52.
باقری، خسرو (1394)، فبک در ترازو: نگاهی انتقادی از منظر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پناهی، مهین (1390)، «‌بررسی و مقایسۀ شیوۀ آموزش تفکر نزد عطار و لیپمن»، تفکر و کودک، 2: (1)، 3−23.
جهانی، جعفر (1382)، دیباچه‌ای بر شیوه‌های پژوهش در تفکر انتقادی، شیراز: ملک سلیمان.
حسام‌پور، سعید و ملیحه مصلح (1393)، «تحلیل کیفی محتوای فلسفی برخی از داستان‌های منتخب در ادبیات کودک‌ (برپایۀ نظریۀ متیوز)»، تفکر و کودک، ش2، ص35−58.
حمیدی، علی (1392)، بررسی چگونگی استفاده از داستان‌های شاهنامه در برنامۀ درسی فلسفه برای کودکان، پایان‌‌نامه کارشناسی‌ارشد، ‌تهران: دانشگاه تربیت معلم.
خسرونژاد، مرتضی (1382)، «ویژگی‌ها و مسائل فلسفه ادبیات کودک»، علوم اجتماعی و انسانی‌، 1، ‌123−135.
ستاری، علی (1394)، نقد مبانی فلسفی فلسفه برای کودکان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
قاسم‌زاده، محمد (1389)، داستان‌های مثنوی، چ3، تهران: هیرمند.
کریمی، حسین و مرتضی خسرونژاد (1381)، «آموزش فلسفه به کودکان از طریق ادبیات کودک»، مجموعه مقالات همایش ادبیات کودک و نوجوان، ص221−230.
لطفی، نسرین (1392)، گزینش داستان‌های دفتر سوم مثنوی مولوی برای برنامۀ درسی فلسفه برای کودکان و تهیۀ راهنمای آموزشی آن، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
مجید حبیبی عراقی، لیلا و همکاران (1392)، «خوانش فلسفی گزیدۀ متون داستانی کلاسیک فارسی متناسب با اهداف برنامۀ فلسفه برای کودکان»، مجلۀ تفکر و کودک، س4، ش2، 75−100.
میرهاشمی، مرتضی (1392)، داستان‌ها و پیام‌ها در مثنوی، تهران: نشر علم.
ناجی، سعید (1383)، «فلسفه برای کودکان و نوجوانان؛ مروری بر پارادایم جدید آموزش و پرورش با تأکید بر ابداعات لیپمن»، حوزه و دانشگاه، س10، ش40، ص93−118.
ــــــــــــ (1387)، کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان (گفت‌وگو با پیشگامان)، تهران: پژوهشگاه علوم ‌‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
ناجی، سعید؛ مسعود صفایی‌مقدم؛ هاشم رسنانی؛ حمیدرضا آیت‌اللهی و حسین شیخ‌رضایی (1390)، «بررسی و تحلیل برنامۀ فلسفه برای کودکان و نوجوانان با نظر به میزان ابتنای آن بر پراگماتیسم دیویی»، تفکر و کودک، 2 (2)، ص79−100.
هدایتی، مهرنوش و مژگان کوشا (1396)، «مشارکت در حلقه‌های کندوکاو و تأثیر آن بر مهارت تفکر انتقادی در سواد رسانه‌ای»، رسانه و فرهنگ، 1 (7)، ص171−190.
Elo, Sato, Helvi Kyngass, (2008), “The Qulitative Content Analysis Process”, Journal of Advanced Nursing, 62(1), 107-115.
Lipman, Matthew, (1980), Philosophy in the Classroom, USA: Tample University Press.
Lipman, Matthew, (1988), Philosophy Goes to School, Tample University Press.
Lipman, Matthew, (2003), Thinking in Education, Second Edition, Cambridge: Cambridge University press.
Mayring, Ph., (2000), “Qualitative Content Analysis”, Forum Qualitative Sozial Forschung, 1, (5), 25-36.
Tran, N., (2013), “Thinking Skills Frameworks to Evaluate Philosophical Modules in Higher Education”, Arecls, 2(10), 177-195.
Thomas, David R., (2006), “A General inductive approach for qualitative data analysis” American Journal of Evaluation,Vol. 27, No. 2.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار