تأثیر داستان‌های کلیله و دمنه بر مهارت‌های تفکر انتقادی، استدلال و پرسشگری با استفاده از برنامه ‌فلسفه برای کودکان (p4c)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 استادیار گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی ، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

3 کارشناس ارشد فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه الزهرا

چکیده

هدف از برنامه «فلسفه برای کودکان»، پرورش تفکر در کودکان است. یکی از ابزارهای اصلی این برنامه داستان است که در اجتماع‌پژوهشی اجرا می‌شود. در دهه‌های اخیر این برنامه برای پرورش قدرت تفکر کودکان در ایرانرواج یافته است. اما داستان‌های این برنامه بومی نبوده و در شرایط فرهنگی جامعه طراحی برنامه تولید شده‌اند. این درحالی است که ادبیات فارسی مشحون از داستان‌های فکری و فلسفی متناسب با فرهنگ ایران است.
هدف این مقاله بررسی تأثیر داستان‌های کلیله و دمنه بر پرورش مهارت‌های استدلال، پرسشگری و تفکر انتقادی (گشودگی انتقادی و شکاکیت تأملی) است. پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش شبه‌تجربی با استفاده از طرح پیش‌آزمون−پس‌آزمون و با دو گروه آزمایش و کنترل انجام شده است. جامعه آماری شامل تمامی دانش‌آموزان دختر پایه ششم ابتدایی شهرستان اردستان و نمونه پژوهش یک کلاس 32 نفره بود که به روش هدفمند و تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل مقیاس سنجش پرسشگری رابرت فیشر، مقیاس گرایش به تفکر انتقادی (گشودگی انتقادی و شکاکیت تأملی) ساسو، آزمون مهارت استدلال نیوجرسی بوده است. اعتبار مقیاس‌ سنجش پرسشگری به روش اعتبار ارزشیاب به تأیید متخصصان رسید و ساسو اعتبار و روایی مقیاس گرایش به تفکر انتقادی را مناسب گزارش کرده است. پایایی مهارت استدلال نیوجرسی از طریق آلفای کرونباخ بین 84/0 تا 94/0 گزارش شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی انجام شد. نتایج نشان داد بین نمره‌های گشودگی انتقادی، پرسشگری، مهارت استدلال تفاوت معنادار وجود دارد. همچنین، بین نمره‌های شکاکیت تأملی گروه‌ها تفاوت معنادار است؛ این به آن معناست که برنامه فلسفه برای کودکان در افزایش شکاکیت تأملی تأثیر داشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effect of Kalileh wa Demneh Stories on Critical Thinking, Reasoning and Questioning Skills of Children by Using "Philosophy for Children" (P4C) Program

نویسندگان [English]

  • Tayebeh Mahrouzadeh 1
  • Ali Sattari 2
  • Zahra Maleki 3
1 Graduated in History and Philosophy of Education, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Al-Zahra University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Educational Administration and Planning, Faculty of Education and Psychology, Alzahra University, Tehran, Iran.
3 MA in Educational Sciences – Al-Zahra university
چکیده [English]

The purpose of "Philosophy for Children" (P4C) program is to promote thinking and nurturing new ideas in children. Stories are one of the main pedagogical tools in P4C, which are performed through social research approach. Over the recent decades, the program has gained popularity for fostering thinking skills of children and juveniles in Iran. Given the cultural richness of the classic and contemporary Persian literature, efforts have been made to make use of stories in the P4C program.
The present study aims at assessing the effect of Kalileh wa Demneh stories on improving the reasoning, questioning, and critical thinking (critical openness and reflective skepticism). The study is quasi-experimental and was conducted through field study. The statistical population consisted of all female students inthe sixth elementary grade of Ardestan city and the research sample was a classroom of 32 students selected on a random and purposive basis.
The research device included Robert Fisher’s Scale for Assessing Inquiry, Sosu’s Scale for Critical Thinking Disposition (critical openness and reflective skepticism), and New Jersey Tests for Reasoning Skills. The validity of the scale for assessing inquiry was confirmed by related experts and authorities. Sosu has reported the validity of his scale for critical thinking disposition. The reliability of New Jersey’s scale for reasoning skill was assessed through Cronbach’s alpha and reported to be between 0.84 and 0.94. The data analyses were conducted in two levels of descriptive and inferential statistics. The results showed that there is a meaningful difference between the scores on critical openness, inquiry, and reasoning skill. Besides, there is a meaningful difference between the scores on reflective skepticism of the groups, this means that the P4C program has been effective in increasing the reflective skepticism of the children.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Philosophy for Children
  • critical thinking
  • inquiry
  • reasoning
  • story

مراجع

آریان‌پور کاشانی، عباس و منوچهر آریان‌پور کاشانی (1385)، فرهنگ آریان‌پور، تهران: امیرکبیر.
اسدی، فاطمه (1387)، ضرورت تفکر انتقادی و نقد وبررسی تحقق آن در مدارس متوسطه شهر تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه الزهرا.
اکبری، احمد؛ طاهره جاویدی کلاته جعفرآبادی؛ بختیار شعبانی ورکی و محمد تقوی (1391)، «فلسفه برای کودکان (P4C) مضامین فلسفی در داستان‌های متون کلاسیک ادب فارسی»، تفکر و کودک، ش2، ص1−‌25.
باقری، خسرو و زهره خسروی (1386)، «پژوهش تربیتی: چیستی و روش‌شناسی»، نوآوری‌های آموزشی، دوره 6، ش21، ص49−76.
جهانی، جعفر (1381)، «نقد و بررسی مبانی فلسفی الگوی آموزشی تفکر انتقادی ماتیو لیپمن»، علوم انسانی دانشگاه الزهراh، ش42، ص35−55.
جهانی، جعفر (1386)، «تأثیر برنامه آموزش فلسفه به کودکان در رشد منش‌های اخلاقی دانش‌آموزان»، علوم انسانی دانشگاه الزهراh، ش7، ص37−60.
خسرونژاد، مرتضی (1384)، «تمرکززدایی در ادبیات کودک هم هدف است و هم روش»، کتاب ماه کودک و نوجوان، ش96، ص73−83.
رمضان‌پور، شیوا (1387)، بررسی تأثیر روش اجتماع پژوهی برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش مهارت‌های شهروندی آنان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.
سیف، علی‌اکبر (1380)، روانشناسی پرورشی، تهران: آگاه.
شکیبایی، زهره؛ یاسر گلیجی و جواد خلعتبری (1389)، «تأثیر داستان‌های مثنوی معنوی مولانا بر میزان مهارت پرسشگری فلسفی نوجوانان»، تحقیقات مدیریت آموزشی، س2، ش2، ص117−134.
طباطبایی، زهرا و مرضیه موسوی (1390)، «بررسی تأثیر فلسفه برای کودکان در پرسش‌گری و تفکر انتقادی دانش‌آموزان پایه‌های سوم تا پنجم ابتدایی (9−11 ساله) دبستان علوی شهر ورامین»، تفکر وکودک، س2، ش1، ص73−90.
فرزانفر، جواد؛ یحیی قائدی؛ میرعبدالحسین نقیب‌زاده و علیرضا محمودنیا (1389)، «در جستجوی استقلال انتخاب متن‌های ادبی مناسب برای برنامه فلسفه برای کودکان‌‌‌»، مطالعات ادبیات کهن، س1، ش2، ص125−155.
فیشر، رابرت (1385)، آموزش و تفکر، ترجمه فروغ کیان‌زاده، اهواز: رسش.
قراملکی، فرامرز (1384)، «جایگاه اخلاق در فلسفه برای کودک بر مبنای تحلیل فلسفه در گفتمان حکمت متعالیه»، فلسفه و کودک، ش7، ص5−‌18.
ماهروزاده، طیبه (1391)، «آموزش فلسفه به کودکان و جایگاه تفکر انتقادی»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت، دوره 2، ش27، ص79−103.
مایرز، چت (1383)، آموزش تفکر انتقادی، ترجمه خدایار ابیلی، چ4، تهران: سمت.
متیوز، گرت. بی. (1387)، «فلسفه برای کودکان چیست؟»، گفتگوی متیوز با لیپمن، در کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان (گفتگو با پیشگامان انقلابی نو در تعلیم و تربیت)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
محمدی‌منش، محسن (1393)، قصه‌های پندآموز از کلیله و دمنه، تهران: مهرانگیز.
مرعشی، سیدمنصور (1385)، بررسی تأثیرروش اجتماع پژوهشی در برنامه فلسفه برای کودکان بر مهارت‌های استدلال دانش‌آموزان پسر پایه سوم راهنمایی مدرسه نمونه دولتی اهواز، پایان‌نامه دکتری، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز.
معین، محمد (1346)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.
ناجی، سعید و ناجی قاضی‌نژاد (1386)، «بررسی نتایج برنامه فلسفه برای کودکان روی مهارت‌های استدلالی و عملکرد رفتاری کودکان»، مطالعات برنامه درسی، ش7، ص123−150.
Andolina, M., (2001), Critical Thinking for working Students, Delmar Thomson learning.
Beyer, K. Barry, (1985), Critical Thinking, Social Education, Amazon.
Beasley, D. A., (1997), Critical thinking in Psychology, by Forest Long Road, Pacific Grow.
Dewey, J., (1982), How We Think Lexing ton, Mass: Health (Originally Published, 1910).
Ennis, R, H., (1985), Critical Thinking Dispositions and Abilities, In Joan Baron and Robert Sternberg (E d s) Teaching Thinking Skills: Theory and Practice .W.H. Freeman, New York .ED 324193.
Ennis, R, H., (1962), “A Concept of Critical Thinking”, Harvard Educational‌‌ Review, 323, 82-83.
Fisher, A., (2001), Critical Thinking: An Introduction, Cambridge University Press. The American Heritage Dictionary of the English language. Book by American Heritage Publish in Company.
Frère, Paulo, (1993), Pedagogy of oppressed, New York: Continuum Books.
Gilder, Tim.Van, (2004), “Teaching Critical thinking Some Lessons from Cognitive science”, Journal of educational Philosophy and theory, vol. 45, No. 1, pp.: 1-6/WWW. As think. Org
Glazer. Joan. I., Georgic, Cyndi, (2005), Literature for Young Children, 5th ed. Published. Upper, Saddle River, N.J.: Pearson/ Prentice Hall.
Lipman, M., (2003), Thinking in Education, 2nd (edn.), Cambridge & New York: Cambridge University Press.
Lipman, M,. (1980), Philosophy in the classroom, Temp University press.
Lipman, M., (1985), Lisa. Mont Clair, NJ: New Jersey Institute for the Advancement of Philosophy for Children.
Lipe, Saundrak., Sharon Beasley, S., (2004), Book Critical Thinking in Nursing Cognitive Skills Work Book, Lippin Cott Willions & Wilkns.
Norris, S.P., Ennis, R. H., (1989), Evaluating Critical thinking, Pacific Grove mid Publications, Available: http: //www. Faculty. Ed. Hive. Eddo/rhinos /Assessment .hemi
Paul, Richard, (1987), Critical Thinking and the Critical Person, Critical Thought Essential the Acquisition of Rational Knowles and Passions, in Baron and R. Sternberg Teaching Thinking Skills, New York, F.W. Freeman, pp. 124-148.
Siegel, H., (1991), “The general ability of Critical Thinking”, Educational Philosophy and Theory, 23(1), pp.18-19.
Sullivan. D. Debra, (2004), An Analysis of Dialogue and Group Interaction during Collaborative Examination, a Dissertation Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Doctor of Philosophy, Capella University.
Smith, Greg., (1999), “Review of Philosophy Gym: 25 short adventures in thinking”, by Stephen Law, in Critical and Thinking, Vol. 12, No. 1, pp. 46-47.
Sosu, M.E., (2013), “The development and Psychometric Validation of a critical thinking disposition Scale”, Thinking Skills and Creativity, 9 (107-119).
Trickey, S. & K. J. Topping, (2004), “Philosophy for Children: A Systematic Review”, Research Paper in Education, 19 (3), 365-379.
‌‌‌ Vygotsky, L.S., (1987), Scholarly Articles for Vygotsky, Vol.1, New York

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار