اصول تربیت توحیدی در دوره کودکی (مرحله تأدیب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه ملایر، دانشکده ادبیات و علوم انسانی – گروه علوم تربیتی

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی و استخراج اصول تربیت توحیدی در هفت سال دوم زندگی فرد است. این پژوهش با استفاده از روش‌های توصیفی، تحلیلی و استنتاجی به واکاوی متون اسلامی در رابطه با تربیت توحیدی در هفت سال دوم زندگی که در تعالیم دینی از آن با عنوان «دوره تأدیب» نام برده می‌شود پرداخته است. در این دوره کاهش خود محوری وپدیدآیی روحیه اطاعت‌پذیری و توسعه نسبی مؤلفه‌های معرفتی، عاطفی و عملی، زمینه را برای آغاز آموزش رسمی فراهم می‌آورد. در این پژوهش تربیت توحیدی با هدف بسترسازی و ایجاد آمادگی روحی و روانی در کودک به منظور ایجاد مبنایی برای استقرار و بنیان نهادن نگرش توحیدی در دیگر مراحل رشد، در سه بعد شناختی، عاطفی و ارادی (عمل) مورد بررسی قرار گرفت که از مهم‌ترین یافته‌های آن می‌توان به مواجهه با مفهوم واقعی زندگی، زمینه‌سازی درک مقدماتی مفهوم عبودیت، اثبات استدلالی وجود خدا، آشنایی کودک با صفات جمالی و جلالی خدا، شناخت خداوند از طریق سیر آفاقی، شکل‌گیری محبت مبتنی بر شناخت، پرورش احساس مسئولیت درباره خدا، پرورش و ارتقای گرایشات درونی انسان، تشویق کودک به رابطه با خدا، ایجاد آمادگی لازم برای مواجهه با تکالیف الهی، آموزش عملی و متعهدانه مفاهیم دینی و ارتباط با گروه‌ها و اجتماعات مذهبی اشاره نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Principles of Monotheistic Education in Childhood (Correction Period)

نویسنده [English]

  • Kyumarth Qeysari Gudarzi
Assistant Professor of Philosophy of Education/ Malayer University
چکیده [English]

This study aims at investigating and extracting the principles of monotheistic education in the second 7-year period of life. It uses descriptive, analytical, and inferential methods to explore Islamic texts regarding the monotheistic education in the second 7-year period of life called ‘correction period’ in religious teachings. In that period, reduction of egoism and origination of obedience spirit as well as relative promotion of epistemic, emotional and practical parameters prepare the ground for initiation of formal education. In this study, monotheistic education is investigated with the aim of preparing the ground and creating mental readiness in the child in order to create a basis for establishment of monotheistic attitude in other stages of growth in cognitive, emotional and volitional (practical) dimensions. The followings are among its most important findings: facing the real meaning of life, preparing the ground for preliminary understanding of the concept of servitude to God, argumentative proof of God’s existence, making the child familiar with God’s attribute of glory and attribute of beauty, knowing God through external journey, formation of affection on the basis of cognition, fostering the sense of responsibility to God, fostering and promoting human’s internal proclivities, encouraging the child to establish relationship with God, creating readiness necessary for facing divine obligations, practical teaching of religious concepts with commitment, and contact with religious groups and communities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • monotheism
  • monotheistic education
  • Islamic education
  • childhood
  • correction
  1. قرآن کریم.
  2. آزادمنش، سعید؛ نرگس سجادیه و خسرو باقری (1395)، «تبیین اهداف و ملاحظات «تربیت» اخلاقی کودک با نظر به مفهوم عاملیت انسان در اندیشه اسلامی»، تربیت اسلامی، ش23، ص1−25.
  3. باقری، خسرو (1388)، نگاهی دوباره به تعلیم و تربیت اسلامی، ج1، تهران: انتشارات مدرسه.
  4. ــــــــــــ (1390)، هویت علم دینی، تهران: انتشارات سازمان چاپ و انتشارات.
  5. باقری، خسرو؛ نرگس سجادیه و طیبه توسلی (1389)، رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  6. باهنر، ناصر (1378)، آموزش مفاهیم دینی همگام با روان‌شناسی رشد، تهران: انتشارات چاپ و نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات.            
  7. پناهیان، علی‌رضا (1390)، انتقال مفاهیم دینی به کودکان، برنامه سمت خدا، سایت بیان معنوی: http://bayanmanavi.ir.
  8. تراشیون، علی‌رضا (1394)، یاد دادن مفاهیم دینی به فرزندان، در مراحل مختلف سنّی، سایت ثقلین: http://thaqalain.ir.
  9. جوادی آملی، عبدالله (1383)، توحید در قرآن، قم: انتشارات اسراء.
  10. رحیمیان، محمدحسن و محمدتقی رهبر (۱۳۸۰)، آیین تزکیه، قم: بوستان کتاب قم.
  11. رزاقی، هادی (1379)، «تربیت بر مدار توحید»، مجموعه مقالات تربیت در سیره و کلام امام علیg، تهران، ص164−182.
  12. شورت، آدموند سی (1387)، روش‌شناسی مطالعات برنامه درسی، ترجمه محمود مهرمحمدی و همکاران، تهران: سمت.
  13. طباطبایی، محمدحسین (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، ج12، مترجم: محمدباقر موسوی همدانی، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  14. عاملی، شیخ محمدحسن حر (1409ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشرعیه، ج12، قم: انتشارات مؤسسه آل‌بیتb.
  15. عاملی، شیخ محمدحسن حر (1422ق)، اثبات الهداه، ج1، بیروت: مؤسسه الاعلمی.
  16. علم‌الهدی، جمیله (1379)، «غایت‌شناسی تربیت علوی»، مجموعه مقالات تربیت در سیره و کلام امام علیg، تهران.
  17. علی‌خواه، لیلا (1388)، پایان‌نامه ساختار تربیت فطری در کلام امیرالمومنینg، قم: دانشکده علوم و حدیث.
  18. فرهادیان، رضا (1390)، آنچه والدین و مربیان باید بدانند، قم: بوستان کتاب قم.
  19. فیض‌کاشانی، محمد بن شاه مرتضى (1417ق)،‌ المحجة البیضاء، ج2، قم: انتشارات مؤسسه نشر اسلامی.
  20. قرائتی، محسن (1383)، تفسیر نور، ج7، تهران: انتشارات مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن.
  21. قیصری، کیومرث (1396)، ارائه الگوی تربیت توحیدی براساس آموزه‌های قرآن و ائمه اطهارb در دوره‌های سه‌گانه سنی، پایان‌نامه، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
  22. قیصری گودرزی، کیومرث و احمد سلحشوری (1397)، «اصول تربیت توحیدی در دوره کودکی (مرحله سیادت)»، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال بیست و ششم، دوره جدید، ش40، پاییز، ص5−37.
  23. کلینی، محمد بن یعقوب (1365)، الکافی، ج2، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیة.
  24. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، ج2، بیروت: انتشارات مؤسسه الوفاء.
  25. محمدی ری شهری، محمد (1375)، میزان الحکمه، ج1 و ج3، قم: انتشارات مؤسسه علمی، فرهنگی دارالحدیث.
  26. محمدی ری شهری، محمد (1384)، حکمتنامه کودک، ج1، قم: انتشارات مؤسسه علمی، فرهنگی دارالحدیث.
  27. محمدی ری شهری، محمد (1385)، نهج الذکر، ج1، قم: انتشارات مؤسسه علمی، فرهنگی دارالحدیث.
  28. مروجی طبسی، محمدجواد (1388)، حقوق فرزندان در مکتب اهلبیتb، قم: بوستان کتاب قم.
  29. مشایخی، شهاب‌الدین (1381)، «اصول تربیت از دیدگاه اسلام»، مجله حوزه و دانشگاه، روش‌شناسی علوم انسانی، ش32، ص50−68.
  30. مصباح یزدی، محمدتقی (1389)، خدا‌شناسی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
  31. مکارم شیرازی، ناصر (1386)، پیام قرآن، ج1، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  32. مکارم شیرازی، ناصر (1386)، پیام امیرالمومنینg، ج13، تهران: دارالکتب الاسلامیه‌.
  33. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1386)، برگزیده تفسیر نمونه، ج3، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  34. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1374)، تفسیر نمونه، ج16، تهران: دارالکتب اسلامیه.
  35. منصور، محمود (1383)، روان‌شناسی ژنتیک، تهران: سمت.
  36. نصیرزاده، راضیه و حسین چاری (1386)، «تفاوت‌های جنس، سن و وضعیت اقتصادی−اجتماعی در باورهای مذهبی کودکان»، فصلنامه روان‌شناسان ایرانی، سال 4، ش13، ص53−67.
  37. نوذری، محمود (1389)، «بررسی تحول ایمان به خدا در دوره کودکی، نوجوانی و آغاز جوانی»، پایان‌نامه دکتری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
  38. هندى، علاءالدین علی ابن‌حسام‏الدین (1409ق)، کنزالعمّال فى سنن الاقوال و الافعال، ج16، بیروت: انتشارات مؤسسة الرساله.