نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشکده حقوق پردیس فارابی دانشگاه تهران
2 کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی پردیس فارابی دانشگاه تهران
چکیده
هدف این تحقیق بررسی موضوع اشتغال اطفال از دیدگاه اسلام است. پرسش اساسی این است که آیا بر اساس دیدگاه اسلامی ، اشتغال اطفال، در سنین پایین و قبل از رشد کامل، میتواند در تربیت ایشان مؤثر باشد و در صورتی که پاسخ مثبت است، بایسته‌ها و آثار آن کدام است؟
این نوشتار بر مبنای روش تحلیلی توصیفی و به شیوه پردازش و تحلیل داده های کتابخانهای انجام شده است.
این تحقیق نشان داد، از آنجا که ممکن است اشتغال، برای اطفال، مخاطرات جسمی و روحی متعددی را به دنبال داشته باشد باید اصل را بر ممنوعیت یا محدودیت آن دانست؛ اما از سوی دیگر، بخش مهمی از رشد فضایل اخلاقی، مهارتهای زندگی و اجتماعی و تا حدود زیادی اکتسابی، محصول تجربه و آموزش است، از این‌رو، از دیدگاه اسلام اشتغال اطفال به شکل کنترل شده و محدود جایز است و به لحاظ تربیتی هم میتواند مفید واقع شود. اما باید اشتغال محدود اطفال با رعایت وضعیت سنّی، جسمی و روحی−روانی وی صورت گیرد و در این راستا، اصل اعتدال، اصل تسهیل، ضرری نبودن و رعایت مصلحت طفل از جمله شرایط اسلام در کانون تصمیم و اجرای تصمیمِ مربوط به اشتغال اطفال است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Necessities and Educational Effects of Child Employment from the Perspective of Islam
نویسندگان [English]
- Hossein Javar 1
- Fatemeh Monazami 2
1 Corresponding Author, An Assistant Professor, Tehran University, Tehran, Iran
2 An MA student, Tehran University, Tehran, Iran
چکیده [English]
This study seeks to examine the child employment from the perspective of Islam. The main question is whether the child employment at a young age and before full development can be effective in their education or not, and if so, what are its necessities and effects? This study have been done through a descriptive analytical method and processing and the analysis of library data. The findings showed that, since employment might lead to numerous physical and mental risks for children, the principle should be based on its prohibition or restriction; on the other hand, an important part of the development of moral virtues, the life and social skills, and, to a large extent, the acquired skills is the result of experience and teaching; therefore, from the perspective of Islam, in a controlled and limited way, child employment is permissible and can also be educationally beneficial. However, in this limited child employment, we should take into account their age, physical, mental-psychological conditions. In this regard, the principle of moderation, the principle of facilitation, being non-harm, and the observance of the best interests of the child are the Islam’s conditions at the center of the decision-making and implementation of the decision related to child employment.
کلیدواژه‌ها [English]
- educational effects
- child employment
- children
- child upbringing
- Interest
قرآن کریم
- ابن‌ابی‌الحدید (بی‌تا)، شرح نهج‌البلاغه، قم:مکتبة آیة‌اللّه المرعشی النجفیe.
- ابنابیجمهور، محمد ابن‌زین‌الدین (1403ق)، محقق مجتبی عراقی، عوالی اللآلی، قم: مؤسسه سیدالشهداء.
- ابن‌سیده، علی بن اسماعیل (بی‌تا)، المحکم والمحیط الأعظم، لبنان، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ابن‌فارس، احمد (1426ق)، معجم مقاییس اللغه، لبنان، بیروت: طبعه جدید مصححه و ملونه، دار احیاء تراث العربی.
- ابنمنظور، ابوالفضل، جمال‌الدین، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، لبنان، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع − دار صادر، الطبعه الثالثه.
- اردبیلى، احمد بن محمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
- اصفهانى، سیدابوالحسن (1422ق)، وسیلة النجاه (مع حواشی الإمام الخمینیe)، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینىH، چاپ اول.
- امرائی، حسن (1388)، مهندسی سیاست، تهران: شوکا، چاپ اول.
- انصاری، قدرت‌الله (بی‌تا)، احکام و حقوق کودکان در اسلام، قم: مرکز فقهی ائمه اطهارb.
- بحرانى، آل‌عصفور، حسین بن محمد (بی‌تا)، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع (للفیض)، قم: مجمع البحوث العلمیه، چاپ اول.
- بناری، علی همت (1389)، «نگاهی به تعامل فقه و تربیت با تأکید بر نقش فقه در تربیت»، مجله معرفت، ش57.
- بهرامی احمدی، حمید (بی‌تا)، قواعد فقه (مختصر هفتاد و هفت قاعده فقهی)، تهران: نشر دانشگاه امام صادقj.
- پاینده، ابوالقاسم (1382)، نهج الفصاحه، تهران: دنیای دانش.
- پاینده، ابوالقاسم (1385)، نهج الفصاحه، اصفهان: انتشارات خاتم الانبیا.
- پناهی، علی‌احمد (1386)، «اشتغال؛ آثار تربیتی و روان‌شناختی»، مجله معرفت، ش119، ص44−60.
- جرجانى، سیدامیرابوالفتح حسینى (1404ق)، تفسیر شاهى، تهران: انتشارات نوید، چاپ اول.
- جمعى از پژوهشگران زیر نظر سیدمحمود هاشمى شاهرودى (1423ق)، موسوعة الفقه الإسلامی طبقاً لمذهب أهل‌البیتb، قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیتb، چاپ اول.
- جمعى از مؤلفان (بی‌تا)، مجله فقه اهل‌بیتb (فارسى)، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیتb، چاپ اول.
- جمعی از نویسندگان (1381)، الأصول الستّة عشر، محققان ضیاء‌الدین محمودی، نعمت‌الله جلیلی، مهدی غلامعلی، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
- حائرى، سیدعلى بن محمد طباطبایى (1418ق)، ریاض المسائل (ط−الحدیثه)، قم: مؤسسه آل‌البیتb، چاپ اول.
- حائرى، سیدمحمد مجاهد طباطبایى (بی‌تا)، کتاب المناهل، قم: مؤسسه آل‌البیتb، چاپ اول.
- حرّعاملى، محمد بن حسن (1412ق)، هدایه الأمة إلى أحکام الأئمة−منتخب المسائل، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه، چاپ اول.
- حرّعاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل‌البیتb، چاپ اول.
24. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1410ق)، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
25. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیه (ط−الحدیثه)، قم: مؤسسه امام صادقj، چاپ اول.
- حلّى، فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول.
- حلّى، محقق، نجم‌الدین، جعفر بن حسن (1412ق)، نکت النهایه، قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
- حلّى، مقداد بن عبداللّه سیورى (بی‌تا)، کنز العرفان فی فقه القرآن، ترجمه عبدالرحیم عقیقى بخشایشی، چاپ اول، قم: نشر نوید اسلام.
- حلّى، یحیى بن سعید (1405ق)، الجامع للشرائع، قم: مؤسسة سیدالشهداء العلمیه، چاپ اول.
- حلّی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1421ق)، تلخیص المرام فی معرفه الأحکام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، چاپ اول.
- خمینى، سیدروح‌اللّه (موسوى)، (1421ق)، کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینىH.
32. خوشبخت، فریبا (1390)، «رابطه شیوه‌های فرزندپروری والدین با رفتارهای غیراجتماعی و اجتماعی کودکان پیش‌دبستانی در بازی»، مجله مطالعات روان‌شناختی، دوره 7، ش4.
- دهخدا، علی‌اکبر (1373)، لغت‌نامه دهخدا، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول در دوره جدید.
- الرضی، السید الشریف (بی‌تا)، نهج‌البلاغة ت حسون، کتابخانه مدرسه فقهاهت.
- رهبر، محمدتقی و محمدحسن رحیمیان (1381)، اخلاق و تربیت اسلامی، تهران: سمت، چاپ نهم.
- سبزواری، سیدعبدالاعلی (1313ق)، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، مؤسسة المنار.
37. صدوق، أبی‌جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابویه (1404)، المحقق علی اکبر الغفّاری، من لایحضره الفقیه (نسخه غیر مصححه)، قم: الناشر: جماعة المدرّسین فی الحوزة العلمیة، طبعة الثانیة.
- صدوق، محمّد بن على بن بابویه (1409ق)، من لا یحضره الفقیه، ترجمه: علی‌اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق، چاپ اول.
- طباطبایى یزدى، سیدمحمد کاظم (بی‌تا)، العروة الوثقى مع تعلیقات الفاضل، قم: مرکز فقهى ائمه اطهارb.
- طباطبایى یزدى، سیدمحمدکاظم (1409ق)، العروة الوثقى (للسید الیزدی)، لبنان، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت−لبنان، چاپ دوم.
- طباطبایی یزدى، سیدمحمدکاظم (1422ق)، العروة الوثقى مع تعالیق الإمام الخمینی، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینىH، چاپ اول.
- طرابلسى، ابن‌برّاج، قاضى، عبدالعزیز (1406ق)، المهذّب (لابن البراج)، قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
43. طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن (1387ق)، الجمل و العقود فی العبادات، ترجمه محمد واعظزاده خراسانى، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه فردوسى مشهد، چاپ اول.
- طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن (1400ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، لبنان، بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ دوم.
- طوسى، محمد بن الحسن (1407ق)، تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، دارالکتب الإسلامیه، چاپ چهارم.
- طوسى، محمد بن على بن حمزه (1408ق)، الوسیله إلى نیل الفضیله، قم: انتشارات کتابخانه آیهالله مرعشى نجفى، چاپ اول.
- طوسی، محمد بن حسن (1417)، تهذیب الاحکام، محقق علی‌اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق.
48. عاملى، سیدجواد بن محمد حسینى (1419ق)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلّامه (ط−الحدیث)، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- عاملى، شهید اول، محمد بن مکى (1410ق)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، لبنان، بیروت: دارالتراث−الدار الإسلامیه، چاپ اول.
- عاملى، شهید اول، محمد بن مکى (1414ق)، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، چاپ اول.
- عاملى، شهید اول، محمد بن مکى (1417ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
- عاملى، کرکى، محقق ثانى، على بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل‌البیتb، چاپ دوم.
- عراقی، سیدعزّت‌الله (1391)، حقوق کار، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
- عمید، حسن (1343)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: انتشارات ابن‌سینا، چاپ اول.
- غزّالی، محمد (1352)، احیاء علوم الدین (آغاز ربع مهلکات)، ترجمه مؤیدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم.
- فیض کاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى (1406ق)، الوافی، اصفهان: کتابخانه امام أمیرالمؤمنین علىj، چاپ اول.
- قرائتی، محسن (1383)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایی از قرآن، چاپ یازدهم.
58. قنواتی، جلیل و حسین جاور (تابستان 1390)، «مبانی «احترام» در شناسایی و حمایت از حریم خصوصی در حوزه ارتباطات»، حقوق اسلامی، ش29، ص33−60.
- کلینى، ابوجعفر، محمد بن یعقوب (1429ق)، الکافی (ط−دارالحدیث)، قم: دارالحدیث للطباعة و النشر، چاپ اول.
- کلینى، ابوجعفر، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی (ط−الإسلامیة)، 8 جلد، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
- الکتانی، عبدالحیّ (بی‌تا)، نظام الحکومة النبویة، بیروت، لبنان: نشر دار الأرقم بن أبی الأرقم.
- لیثی واسطی، علی بن محمد (بی‌تا)، عیون الحکم و المواعظ، محقق حسین حسنی بیرجندی، قم: دارالحدیث.
- مجلسى، محمدباقر (1404ق)، مرآه العقول فی شرح أخبار آل‌الرسول، تهران: دارالکتب الإسلامیه، چاپ دوم.
- مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى (1406ق)، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (ط−القدیمة)، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانپور، چاپ دوم.
- مجلسی، محمدباقر (بی‌تا)، بحارالأنوار، محقق عبدالزهراء علوی، بیروت: دار احیاء التراث.
- محمدی ری‌شهری، محمد (1390)، العلم والحکمة فی الکتاب والسنة، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
- مریدی، سیاوش، نوروزى، علیرضا (1373)، فرهنگ اقتصادى، تهران: نشر نگاه، چاپ اول.
- مصطفوی، سیدکاظم (1393)، قواعد فقه، ترجمه عزیزالله فهیمی، تهران: نشر میزان، چاپ دوم.
- مطهری، مرتضی (1397)، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: انتشارات صدرا، چاپ نود و دوم.
- نادعلی، فاطمه (1397)، «تشویق به کار و تلاش از منظر قرآن و روایات»، کوثر، ش42.
- نوری، حسین (18/11/1391)، درس خارج فقه آیت‌الله نوری، کتاب البیع.
- نوری، حسین بن محمد تقی (1408)، مستدرک الوسائل، لبنان، بیروت: مؤسسه آل‌البیتb.
)