جستاری بر مبانی، اصول و روش‎های پرورش حبّ ذات متعالی از دیدگاه اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار فلسفه تعلیم و تربیت، گروه علوم تربیتی، دانشگاه ملایر

2 دانش آموخته فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه ملایر

3 دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز

چکیده

بررسی مبانی، اصول و روش‌های پرورش حبّ‎ذات متعالی از دیدگاه اسلام، هدف اصلی مقاله حاضر است. برای نیل به این هدف از روش توصیفی−تحلیلی، استنتاجی و نقد درونی استفاده‌ شده است. یافته‎های به دست آمده، بیانگر آن است که در ارتباط با حب‎ذات، رویکردهای مختلفی از قبیل خودگروی اخلاقی و خودگروی روان‌شناختی وجود دارد که با دلایل مستدل مورد نقد قرار گرفتند. به نظر می‌رسد رویکرد «حب‎ذات متعالی» براساس آموزه‌های اسلام، یک نگاه کلان و همه جانبه به بحث حب ذات دارد. در این راستا، با ابتنا به حب ذات الهی، ابتدا اصول رشد متعالی، نوع‌دوستی و حب الهی استنباط و سپس، روش‌های تربیتی خدا آگاهی، خودآگاهی، ارتقاء من متعالی، رشد متوازن شخصیتی؛ داشتن هویت اخلاقی باز، ارج نهادن به احساسات انسانی؛ ابتنای محبت به دیگران بر پایة محبت الهی و تکیه‌گاه قرار دادن خداوند در زندگی به‌عنوان نتایج حب‌ذات متعالی براساس دیدگاه اسلام استخراج شدند. پیشنهاد می‎شود که اسناد فرادستی نظام آموزش‌وپرورش با توجه به مؤلفه‎های حب‎ذات متعالی نقد و بررسی شده، مؤلفه‌های حب ذات متعالی در برنامه درسی پنهان و آشکار بررسی شود. از جمله پیشنهادات کاربردی، فراهم کردن بسترها و انگیزه‎های لازم در نظام تعلیم‌وتربیت برای حرکت به سمت حب‎ذات متعالی؛ ترویج نوع‌دوستی، دیگرگرایی و هویت باز اخلاقی در آموزش‌وپرورش رسمی و غیررسمی است.


کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Inquiry about the foundations, Principles, and Methods of cultivating Transcendental Self-love from the Islamic Perspective

نویسندگان [English]

  • mohammad sharif taherpour 1
  • Fatemeh Azad Mazloom 2
  • Ali Imanzadeh 3
1 Assistant Professor of Philosophy of Education, Malayer University, Iran
2 Master of Philosophy of Education , Malayer University
3 Associate Professor of Educational Sciences group, Faculty of Education and Psychology University of Tabriz , Iran
چکیده [English]

The main purpose of this article is to investigatethe foundations, principles, and methods of cultivating transcendental self-love from the Islamic perspective. In so doing, a descriptive-analytical,  deductive, and Internal Critique have been used. The findings indicated that regarding the self-love, there are various approaches, such as ethical egoism and psychological egoism that were criticized by reasonable reasons, Based on the Islamic doctrines, "transcendental self-love" seems to have a broad and holistic view towards the self-love. In this regard, building on transcendental self-love, first, on the view of Islam transcendental growth, altruism and divine love principals were deducted, and then, educational methods, God-awareness, self-awareness, upgrade the transcendent self, balanced personality development, open ethical identity, respect for human emotions, love others based on divine love and reliance on God in life were extracted. Based on the findings, it is suggested that according to the components of transcendental self-love governmental documents of the education system be criticized and components of the transcendental self-love be examined in the hidden and formal curriculum. It is recommended that in necessary contexts and motivations to move towards the transcendental self-love, altruism, and open ethical identity be provide.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Self
  • love . the transcendental self
  • love . Islamic education . foundations . principles . Method
1. اسکندری وفایی، نرگس؛ سحر کاوندی و طاهره ‎کمالی‎زاده (1395)، «تأویل سهروردی از حقیقت حبّ در قرآن»، دوفصلنامه انسانپژوهی دینی،‎ 13 ‎(36)، ص31−49.
2. انجیل برنابا (1364)، ترجمۀ مرتضی فهیم کرمانی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر.
3. باقری، خسرو ‎(1397)، نگاهی دوباره به تعلیم و تربیت اسلامی، تهران:‎ انتشارات مدرسه.
4. باقری، خسرو؛ نگرس سجادیه و طیبه توسلی ‎(1389)، رویکردها و روشهای پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
5. بهشتی، سعید ‎(1389)، تأملاتی در فلسفه تعلیم و تربیت، تهران: ‎شرکت چاپ و نشر بین‎الملل، سازمان تبلیغات اسلامی.
6. پالمر، مایکل ‎(1396)، مسائل اخلاقی متن آموزشی فلسفه اخلاق، ترجمه علیرضا آل‎بویه، تهران: ‎انتشارات سمت.
7. تمیمى آمدى، عبدالواحدبن‎محمد (1410ق)، غرر الحکم و درر الکلم، محقق/مصحح: سیدمهدی رجائى، قم: دار الکتاب الإسلامی‏.
8. حکیمى، محمدرضا؛ محمد حکیمى و على حکیمى (1380)،‏ الحیاه، ترجمه احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى‏.
9. خانی کلقای، حسین‎ (1392)، «بررسی مقوله حبّ الهی از دیدگاه قرآن کریم»، احسن الحدیث، پیش‎شماره 1، ص63−76.
10. سروریان، حمیدرضا و علی فرضی ‎(1394)، «انتظام هستی براساس حبّ و قهر در نزد سهروردی و ملاصدرا»، پژوهشنامه عرفان، 9 (17)، ص‎107−129.
11. شیروانی‎شیری، علی؛ بابک شمشیری، محمد نجفی و راحله نبوی‎زاده ‎(1392)، «تأملی در معنای حبّ در قرآن و دلالت‎های تربیتی آن»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، ‎21 (18)، ص113−‎340.
12. صلواتی، عبداله ‎(1397)، «بررسی و نقد دو مانع دگرگرایی خدا در فلسفه صدرایی»، فصلنامه پژوهشهای فلسفی،12‎ (25)، ص‎141−156.
13. صلیبا، جمیل (1393)، فرهنگ فلسفى، ترجمۀ منوچهر صانعی دره‎بیدی، تهران: انتشارات حکمت.
14. ضرابی، عبدالرضا ‎(1390)، «تربیت محبّت محور»، مجله اسلام و پژوهشهای تربیتی، ‎3 (1)، ص‎163−188.
15. طاهرپور، محمد شریف؛ طاهره جاویدی، خسرو باقری و حسن نقی‎زاده ‎(1395)، «مبانی، اصول و روش‎های تربیت شهروند زیست‎محیطی از دیدگاه اسلام»، پژوهش در مسائل تعلیموتربیت اسلامی، ‎4 (30)، ص‎55−87.
16. طباطبایی، محمدحسین‎ (1396)، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم:‎ دفتر انتشارات اسلامی.
17. عبیدی‎نیا، محمدامیر و دلائی میلان (1388)، «بررسی تقابل‎های دوگانه در ساختار حدیقه سنایی»، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، ش13، ص25−42.
18. غزالی، ابوحامد محمدبن‎محمد ‎(1390)، احیاء علوم الدین، ترجمۀ مویدالدین محمد خوارزمی، به کوشش سیدحسین خدیوجم، تهران:‎ انتشارات علمی فرهنگی.
19. فرانکنا، ویلیام کی ‎(1393)، فلسفه اخلاق، ترجمۀ هادی صادقی، قم: ‎نشر طه.
20. قرشى بنایى، على‎اکبر (1412ق)، قاموس قرآن، ج1، تهران‏: دار الکتب الاسلامیه.
21. قمی، عباس‎ (1397)، کلیات مفاتیح الجنان، ترجمۀ موسوی کلانتری دامغانی، تهران:‎ انتشارات الهادی.
22. کاویانی، محمد ‎(1395)، روانشناسی در قرآن؛ مفاهیم و آموزهها، قم:‎ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
23. کلینى، محمدبن‎یعقوب‏ (1375)، أصول الکافی، ترجمه کمره‏اى، قم: نشر اسوه.
24. گلاور، جاناتان ‎(1393)، انسانیت: تاریخ اخلاقی سدۀ بیستم،ترجمه افشین خاکباز، تهران:‎ نشر آگه.
25. مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى‎ (1403ق)، بحارالأنوار، بیروت: ‎دار إحیاء التراث العربی.‏
26. مصباح یزدى، محمدتقى ‎(1390)، در جستجوی عرفان اسلامی، تدوین و نگارش: محمدمهدی نادری قمی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى‎e.
27. مصباح، محمدتقی‎(1393)، دروس فلسفۀ اخلاق، تهران: ‎انتشارات اطلاعات.
28. مصطفوى، حسن‏ (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‏.
29. مطهری، مرتضی (1396)، مجموعه آثار، ج6، اصول فلسفه و روش رئالیسم (2). تهران: صدرا.
30. مطهری، مرتضی‎(1395). مجموعه آثار، ج‎13، نقدی بر مارکسیسم، تهران: ‎انتشارات صدرا.
31. مکارم شیرازی، ناصر ‎(1387)، تفسیر نمونه، تهران:‎ نشر دارالکتب الاسلامیه.
32. منسوب به جعفر بن محمدj ‎(1360)، مصباح الشریعه، ترجمه حسن مصطفوی، تهران‏: ‎انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران.
33. میریان، سیداحمد؛ آمنه درویشی کولایی، راضیه مفیدی و مریم برسنجی (1397)، «بررسی انگیزه‎های نوع‎دوستی براساس آیات قرآنی»، مطالعات ادبیات عرفانی و فلسفه، 4 (3)، ص108−122.
34. نورعلیزاده میانجی، مسعود و ابوالقاسم بشیری ‎(1395)، «ساخت مقیاس خداآگاهی و بررسی ویژگی‎های روان‎سنجی آن»، اسلام و پژوهشهای روانشناختی، ‎2‎ (2)، ص‎7−28.
35. هولمز، رابرت ال ‎(1396)، مبانی فلسفه اخلاق، ترجمه مسعود علیا، تهران: ‎نشر ققنوس.
36. هیوم، دیوید (1392)، جستاری در باب اصول اخلاق، ترجمه مجید داودی، تهران: نشر مرکز.
37. Aumann, A. (2013), “Self-Love and Neighbor-Love in Kierkegaard’s Ethics”, Kierkegaard Studies Yearbook, (1), 197-216.
38. Bushman, B. J., & Baumeister, R. F. (1998), “Threatened egotism, narcissism, self-esteem, and direct and displaced aggression: Does self-love or self-hate lead to violence?”, Journal of personality and social psychology, 75(1), 219.
39. Palmquist, S. (2017), “Kant and Aristotle on Altruism and the Love Command: Is Universal Friendship Possible?”, «Aretè,« Vol. 2. pp.95-110.
40. Price, P. X. (2018), “Self-love and sociability: the ‘rudiments of commerce’in the state of nature”, Global Intellectual History, 1-35.
41. Sharaf, R., & Eslami Ardakani, S. H. (2015), “Ayn Rand’s Egoism: Theory and Analysis”, Religious Inquiries, (4)7, 31-42.
42. Rachels, J. (2012), The elements of moral philosophy, Seventh edition by Stuart Rachels. Published by McGraw-Hill Companies.
43. Rachels, J. (2003), The elements of moral philosophy, Fourth edition Published by McGraw-Hill Companies.
44. Hornby, A S. (2006), Oxford asvanceed Lerner’s dictionary. 7th edition,. publilishing worldwide in oxford New York.
45. Robert, A. (1999), The Cambridge dictionary of philosophy, Second edition, Cambridge University Press.
46. Maharaj, N. & April, K. A. (2013), “The power of self-love in the evolution of leadership and employee engagement”,ProblemsandPerspectivesinManagement, 11 (4), 120-132.