بررسی تأثیر داستان‎های فکری برگرفته از سیرۀ حضرت فاطمه (س) بر رشد اخلاقی دانش‎آموزان دختر پایۀ ششم دبستان در شهرستان شهربابک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش، گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی ، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، بررسی میزان تأثیر داستان‎های فکری برگرفته از سیرۀ‎ حضرت فاطمه (س) بر رشد اخلاقی دانش‎آموزان بوده است. پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش شبه آزمایشی بوده و در انجام آن از طرح پیش‎آزمون−پس‎آزمون با دو گروه گواه و آزمایش استفاده شد. جامعه آماریشامل تمامی دانش‎آموزان دختر پایه ششم دبستان شهرستان شهربابکبوده کهبا استفاده از نمونه‎گیری در دسترس در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسش‌نامۀ محقق‎ساخته با طیف پنج درجه‎ای لیکرت بود. روایی پرسش‌نامه با استفاده از روش دلفی به دست آمد. پایایی پرسش‌نامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ حاصل شد که بیانگر پایایی قابل قبول (بیش از ۸/۰) بود. مؤلفه‎های رشد اخلاقی عبارت بودند از: حق‌مداری، پذیرش مسئولیت، کمک به دیگران، راستگویی، وفای به عهد و بخشش اشتباهات دیگران. داده‎های حاصل با استفاده از شاخص‎های آمار توصیفی و استنباطی در محیط نرم‎افزار spss تحلیل شدند. در تجزیه و تحلیل اطلاعات، در سطح آمار توصیفی از فراوانی درصدی تراکمی، شاخص مرکزی و پراکندگی و در سطح آمار استنباطی از آزمون t مستقل و آزمون مقایسۀ میانگین t مستقل و t تک متغیره استفاده شد. با استفاده از این آزمون‎ها رتبه‎بندی میانگین‎ها به تفکیک گویه‎های هر یک از مؤلفه‎های اخلاقی صورت گرفت. نتایج نشان داد که استفاده از داستان‎های برگرفته از سیره‎ حضرت فاطمه (س) در برنامه فلسفه برای کودکان و با بهره‎گیری از حلقه موسوم به اجتماع پژوهشی بر رشد اخلاقی دانش‌آموزان تأثیر مثبت داشته است. پیشنهاد پژوهشگر استفاده از داستان‎های بومی و برگرفته از فرهنگ اسلامی همراه با شخصیت‎های الگو برای تربیت اخلاقی کودکان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Effect of Thoughtful Stories Taken from the Biography of Hazrat Fatima on the Moral Growth of Sixth Grade Female Students in Shahrbabak City

نویسندگان [English]

  • Fariba Hussein Muhammadi 1
  • Ali Sattari 2
  • Huda Sadat Muhseni Sohi 2
1 MA Graduate in History and Philosophy of Education, al-Zahra University, MA
2 Assistant Professor, Department of Educational Administration and Planning, Faculty of Education and Psychology, Alzahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the effect of the stories from Fatima’s lifestyle on the moral development of students using the philosophy for children program. The study was applied in terms of its purpose and quasi-experimental in terms of method. In this study, a pre-test/post-test design was used with control and experiment groups.  The statistical population of the study consisted of all sixth grade female students in Shahrbabak primary schools. They were selected using random sampling and randomly assigned to two groups of 112 subjects. The data gathering tool was a researcher-made questionnaire with a five-point Likert scale. The validity of the questionnaire was obtained through the Delphi method. The reliability of the questionnaire was obtained using Cronbach's alpha test, which indicates a high or acceptable reliability (more than 0.8). In this research, the components of moral development were as follows: righteousness, acceptance of responsibility, helping others, honesty, keeping one's promise and forgiving the mistakes of others.  The data obtained were analyzed using the parameters of descriptive and inferential statistics in SPSS software. In analyzing the data, in the level of descriptive statistics, we used percentage of compression frequency, central index and dispersion; and in the level of inferential statistics, we used independent t-test and the comparative test of independent t-test and uni-variable t-test. Using these tests, the ranking of the variables was done on the basis of separate items for each of the moral components. The results showed that using stories based on Hazrat Fatima’s way of life in P4C program and using the circle called community of inquiry had a positive effect on the children’s moral growth. The researcher’s suggestion is using indigenous stories taken from the Islamic culture along with role-model personages for moral education of the children.      
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hazrat Fatima’s way of life
  • thoughtful story
  • moral growth
  • philosophy for children
  • community of inquiry

مراجع

1. باقری، خسرو و مراد یاری‌دهنوی (1388)، «تبیین و بررسی جایگاه تاریخ فلسفه در برنامۀ آموزش فلسفه به کودکان با تأکید بر دیدگاه هگل»، فصلنامه فرهنگ، ش69، ص11−38.
2. بدری گرگری، رحیم و زهرا واحی (۱۳۹۴، «تأثیر اجرای برنامۀ فلسفه برای کودکان بر رشد هوش اخلاقی دانش‌آموزان دختر»، کودک و تفکر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، ش6، ص۱−۱۷.
3. جلیلیان، سهیلا؛ فریبا جلیلیان و احسان عظیم‌‎پور (۱۳۹۵)، «اثربخشی برنامۀ آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش توانایی حل مسئله و قضاوت»، پژوهش‌‎هاییتربیتی، ش۳۲ 101-80
4. زندی‌پور، طیبه و معصومه ژیان‌باقری (1385)، «نقش داستان درمانی به روش مشاوره گروهی بر رشد استدلال اخلاقی دختران نوجوان بزهکار کانون اصلاح و تربیت تهران»، دانش و پژوهش در روان‌شناسی، (30)، ص78−104.
5. ستاری، علی. (1393). نقد مبانی فلسفی فلسفه برای کودکان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
6. ستاری، علی (1395)، «رویکردهاى مواجهه با برنامۀ درسى فلسفه برای کودکان و معرفى راهکار مناسب برای گاربست آن در ایران»، نوآوری‌های آموزشی، 15 (58)، ص50−70.
7. ستاری، علی (۱۳۹۱)، «نقد و بررسی برنامه آموزش فلسفه برای کودکان از منظر حکمت متعالیه»، تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۶ (۳)، ص۸۳−۱۰۶.
8. شعاع‌کاظمی، مهرانگیز؛ آتنا میرمحمدحسین اوشانی و فرزانه نقیب (1394)؛ «رابطه آموزه‌‎های دین والدین و رشد اخلاقی کودکان دبستانی»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، (29)، ص107−119.
9. شهیدی، جعفر (1394)، زندگانی حضرت فاطمهB، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
10. شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت آموزش و پرورش، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390)، مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران، تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.
11. صف‌‎آرا، مریم؛ زهره طریقی‌احسن و اصغر اخوی (1397)، «نهادینه‌‎سازی ارزش‌‎های اخلاقی در کودکان»، مشکوه، (129)، ص92−112.
12. صیامیان گرجی، زهیر و زهرا سمیعی (1395)، «جایگاه فاطمهB در فرهنگ شیعیان، با تکیه بر سنخ‌شناسی احادیث و روایات متون شیعی قرن چهارم تا ششم، 2 (33)، ص7−34.
13. عبدالله‌پور، رویا؛ ذبیح پیرانی، محمدرضا سرمدی و محمد سیفی (1389)، «تأثیر برنامه فلسفه برای کودکان (قبک) بر نگرش اخلاقی دانش‌آموزان و تبیین مؤلفه‌‎های آن از منظر قرآن»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 27 (43)، ص113−143.
14. کارنوی، مارتین (1385)، مبانی برنامه‌ریزی آموزشی، جهانی شدن و اصلاحات آموزشی، آنچه که برنامه‌ریزان آموزشی باید بدانند، ترجمه علی ستاری، تهران: مدرسه.
15. کربن، هانری (۱۳۹۵)، ارض ملکوت، ترجمه ان‌شاءالله رحمتی، تهران: سوفیا.
16. مجلسی، محمدباقر (1386)، بحارالانوار، ج2، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
17. ماهروزاده، طیبه، علی ستاری، زهرا ملکی. (1398).  تأثیر داستان‌های کلیله و دمنه بر مهارت‌های تفکر انتقادی، استدلال و پرسشگری با استفاده از برنامه ‌فلسفه برای کودکان (p4c)، 14(28)، 95-114.
18. نظام اسلامی، فهیمه (۱۳۹۳)، تحلیل محتوای کیفی داستان‌‎های گلستان سعدی به‌منظور استفاده در برنامه‌‎های فلسفه برای کودکان، کرج: پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی.
19. نویدیان، انور؛ شهرام واحدی، اسکندر فتحی‌آذر و رحیم بدری گرگری (1398)، «تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان با استفاده از داستان‌های بومی در رشد اخلاقی دانش‌آموزان ابتدایی»، تدریس‌پژوهی، 7 (3)، ص54−69.
20. هاینز، فلیسیتی (1370)، «به سوی یک باستان‌شناسی در تفکر نقاد»، در دیدگاه‌‎های جدید در فلسفه تعلیم و تربیت، باقری، خسرو (ص241−280) تهران: انتشارات نقش هستی.
21. Amir–Moezzi, M. A,. (1999), “Fāṭema i. In History and Shiʿite Hagiography”. Encyclopædia Iranica.
22. Cagla, G., (2011), “Philosophy in the Early Years”, International Conference on Education & Educational Psychology (ICEEPSY 2010),  Procedia Social and Behavioral Sciences, 12, 501–511.
23. Daniel, M. F., (2000), “Learning to think and to speak: An Account of an Experiment Involving Children Aged 3 to 5 in France and Quebec”, Thinking, 15(3), 17-25.
24. Gregory, M., (2009), “Ethics Education and the Practice of Wisdom”, Teaching Ethics, 9(2), 105–130.
25. Fisher, R., (1998), Teaching Thinking, Philosophical Inquiry in the Classroom, London: Cassle Press.
26. Lipman, M., (1980), Philosophy in the Classroom, U.S.A: Tample University Press.
27. Klemm, V., (2016), “Fāṭima bt. Muḥammad”, Encyclopaedia of Islam (3rd ed.). Leiden: E. J. Brill.
28. Sanjana, M. & Whitebread, D., (2004), “Philosophy for children and Moral Development in the Indian context”, Cambrige University, Retrived in: https://www.researchgate.net/publication/242193978_Philosophy_for_Children_and_moral_development_in_the_Indian_context.
29. Pritchard, M. S., (2000), “Moral Philosophy for Children and Character Education”, Applied Philosophy, 14(1), 13–26.
30. Zulkifli, H. & Hashim, R., (2020), “Philosophy for Children (P4C) in Improving Critical Thinking in a Secondary Moral Education Class”, Learning, Teaching and Educational Research, 19(2), 29-45.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار