نظام انضباط هیجانی در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری الهیات دانشگاه ایلام

2 د

3 دانشگاه ایلام

چکیده

انضباط هیجانی ترکیبی نو و بدیع، ناظر بر نظم و انضباط در حوزه هیجانات است و به احساسات کنترل‌شده و سنجیده نظر دارد. این پژوهش با هدف تبیین ساختار نظام‎مند انضباط هیجانی در قرآن و به شیوه تحلیلی توصیفی نگاشته شده است و با استناد به آیات بیان می‎دارد که انضباط هیجانی در قرآن دارای ساختاری کامل شامل هر چهار رکن اساسی یک شبکه نظام‎مند و سیستماتیک است. این پژوهش در بخش مبانی به اختصاص علم به خیر و شر واقعی به خداوند، گذرا بودن دنیا، آگاهی و احاطه خداوند بر امور، حکومت اراده خداوند، برتری در سایه ایمان، همراهی خدا، انحصار عزت در خداوند، زوال غم و اندوه به خواست خدا، بازگشت به سوی خدا؛ در بخش مقدمات ایجابی به پیروی از دستورات الهی، نیایش از روی خوف و رجاء، شادی به فضل الهی، درک زودگذری دنیا؛ در مقدمات سلبی به اجتناب از ولایت شیطان، عدم ترس از مردم؛ در بخش الزامات به صبر، کظم غیظ، بخشش، شکایت به خدا؛ و در موانع به رفتار با غیظ، کم‌طاقتی و شادی به غیر حق دست یافته و در نهایت شبکه مفهومی انضباط هیجانی را در قرآن کریم ترسیم نموده است.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The System of Emotional Discipline in the Holy Qur’an

نویسندگان [English]

  • fatemeh seyfaliei 1
  • s morovati 2
  • s h 3
1 ilam u
2 il u
3 il u
چکیده [English]

Emotional discipline is a new and innovative combination of discipline and order in the field of emotions and looks at controlled and measured emotions. This study aims at explaining the systematic structure of emotional discipline in the Qur’an and has been written in a descriptive-analytical manner, and adduces verses to state that emotional discipline in the Qur’an has a complete structure including all four basic elements of a systematic network. This research is conducted in some sections. In the section of the principles, it has found the following items: restricting knowledge of true good and evil to God, transitoriness of the world, God’s awareness and His dominance over affairs, the ruling of God’s will, superiority in the light of faith, God’s companionship, monopoly of honor in God, decline of sorrow by God’s will, and return to God. In the section of positive preliminaries, it has found following the divine commands, praying out of fear and hope, rejoice in the divine grace, and understanding the ephemerality of the world. In the negative preconditions, it has found avoiding the authority of Satan, not being afraid of the people. In the section of requirements, it found the requirements for patience, controlling anger, forgiveness, and complaining to God. And in the section on the obstacles, it deals with anger, impatience and unrighteous happiness. And finally, it has drawn the conceptual network of emotional discipline in the Holy Quran.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • structure
  • system
  • emotional discipline
  • the Holy Qur’an
1. باردن، لورانس (1375)، تحلیل محتوا، ترجمه محمد یمنی، ملیحه آشتیانی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
2. بلاغی، محمدجواد (1420)، الاءالرحمن فی تفسیرالقرآن، قم: بنیاد بعثت.
3. پسندیده، عباس؛ محمود گلزاری و عبدالهادی مسعودی (1390)، «پایه نظری و الگوی هیجانات مثبت در اسلام»، مطالعات اسلام و روان‌شناسی، ش9، ص145−166.
4. حاجی‌اسماعیلی، محمدرضا و عبدالامیر سعیدی (1390)، «راه‌های مدیریت و کنترل هیجان خشم از دیدگاه قرآن و روایات»، مجله قرآنی کوثر، ش40، ص50−61.
5. دهخدا، علی‌اکبر (1373)، لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
6. زمخشری، محمود (1407)، الکشاف عن حقایق غوامض‌التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی.
7. سیفعلی‎ئی، فاطمه (1399)، «آسیب‎شناسی روابط اجتماعی انسان در قرآن»، رساله دکتری، دانشگاه ایلام.
8. شاذلی، سیدبن قطب بن‌ابراهیم (1412)، فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
9. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1374)، تفسیرالمیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
10. طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1372)، مجمع‌البیان فی تفسیر‌القرآن، تهران: ناصر خسرو.
11. طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1360)، جوامع‌الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
12. طوسی، محمدبن‌حسن (بی‌تا)، التبیان فى تفسیرالقرآن، بیروت: دار احیاء التراث‌العربی.
13. عباسی و جان‎بزرگی (1389)، در پژوهش: رابطه ابعاد جهتگیری مذهبی با پایداری هیجانی.
14. فخررازی، محمدبن‌عمر (1420)، مفاتیح‌الغیب، بیروت: دار احیاء التراث‌العربی.
15. محمدی، حمیده و محمد مزیدی (1393)، نقش دینداری در پیشبینی راهبردهای تنظیم شناختی هیجان دانشجویان، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، ش13، ص605−620.
16. مراغی، احمدبن‌مصطفی، (بی‌تا)، تفسیرالمراغی، بیروت: دار احیاء التراث‌العربی.
17. مروتی، سهراب؛ سیدمحمدرضا حسینی‌نیا و فاطمه سیفعلیئی (1397)، «تبیین مفهوم انضباط گفتاری در قرآن و استخراج دلالت‎های ضمنی آن در تربیت گفتاری یادگیرندگان»، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 3(9)، ص95−128.
18. معین، محمد (1375)، فرهنگ معین، تهران: امیر کبیر.
19. مغنیه، محمدجواد (1424)، تفسیرالکاشف، تهران: دارالکب الاسلامیه.
20. نسفى، عبدالله بن‌احمد (1416)، مدارک التنزیل و حقایق التاویل‏، بیروت: دارالنفائس.
21. نهاردانی، حمید و همکاران (1392)، «مدیریت هوش هیجانی در اخلاق فردی و اجتماعی با رویکرد اسلامی»، پژوهش‌نامه اخلاق، ش‌9، ص165−186.
22. Goleman, D. (1995), “Emotional Intelligence”, Bantam, New York, NY