نقش داستان حضرت موسی (ع) و حضرت خضر (ع) از منظر قرآن در آموزش تفکر مراقبتی مبتنی بر آموزه های فلسفه برای کودکان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه هنر، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

4 استادیارگروه فلسفه هنر، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی داستان موسیg و خضرg مبتنی بر آموزش تفکر مراقبتی براساس آموزه‌های فلسفه برای کودکان است تا بتواند کاربرد داستان‌های قرآنی را به منظور چگونگی آموزشِ تفکر از جنس مراقبتی بازگو نماید.روش پژوهش از نوع توصـیفی-تحلیلی است. نمونه موردی شامل آیات 60 تا 82  سوره کهف و تفاسیر مربوطه می‌باشد که فاکتورهای تفکر مراقبتی از جمله تفکر ارزش‌گذاری، عاطفی، فعال، هنجاری و همدلانه را در خود دارد. یافته‎های تحقیق، داستان فوق که خود حاوی سه داستان پندآموز و تفکر برانگیز از نوع استاد-شاگردیست را در زمره داستان‎هایی با قابلیت حضور فاکتورهای تفکر مراقبتی و آموزش از طریق آن برشمرده است. همچنین دارا بودن ویژگی‎های پرسش و پاسخ در متن داستان و چالش‎های موجود در مسیر تجربه اندوزی، یادگیری و رشدِ تکاملیِ شخصیتِ حضرت موسیg در پایان داستان را برای آموزش کودکان مناسب می‌داند. به نظر می‎رسد بررسی چنین داستان‎هایی از جنس دیالوگ‎های احساسی و عقلانی که ارکان تشکیل‎دهنده تفکر مراقبتی از منظر فلسفه برای کودکان را در خود دارد، برای رشد و تکاملِ پرورش این جنس از تفکر در کودکان سودمند باشد. در نتیجه‎گیری حاصله از یافته‎ها، به دو معنا از تفکر مراقبتی می‎رسیم، نخست اینکه متوجه آنچه می‎اندیشیم باشیم و دیگر آنکه متوجه نحوه اندیشیدنمان باشیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Some Points from the Quranic Story of Moses and Khezr Regarding Teaching Caring Thinking Based on the Doctrines of Philosophy for Children

نویسندگان [English]

  • MAHBOOBEH TAVAKOLI 1
  • Mohammad Javad Safian 2
  • Yahya Ghaedy 3
  • Hossen Ardalani 4
1 Ph.D. student in Philosophy of Art, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran
2 Associate Professor, Department of Philosophy, University of Isfahan, Isfahan, Iran (Author in chief)
3 Associate Professor, Department of Philosophy of Education, Kharazmi University, Tehran, Iran
4 Assistant Professor, Department of Philosophy of Art, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study is to achieve a new reading of thinking with a caring approachby referring to the story of Moses (PBUH) and Khezr (PBUH) in the Qur'an in order to teach meditative thinking based on the five elements of this thinking. These are as follows: value thinking, emotional thinking, active thinking, normative thinking and empathetic thinking based on the teachings of philosophy for children. Regarding the findings of this study, by citing verses 60 to 82 of Surah Al-Kahf and using descriptive method and qualitative content analysis with interpretive approach, the above story, which itself contains three instructive and thought-provoking stories of the teacher-student type and also has the characteristics of questions and answers in the text of the story and the challenges in the path of gaining experience, learning and evolutionary development of the character of Prophet Moses (PBUH) at the end of the story, can be listed among the stories with the presence of caring thinking factors and teaching through them. It seems that the study of such stories of emotional and intellectual dialogues, which are the components of caring thinking from the perspective of philosophy for children, plays an important role in the growth and development of this kind of thinking in children. In the conclusion part, we come to two senses of caring thinking: first to understand what we think and second how we think.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Story
  • Moses
  • Khezr
  • Caring Thinking
  • Philosophy for Children

مراجع

قرآن کریم، ترجمه فولادوند، کهف، 60−82.
1. خادمی، ملوک و فاطمه مهرولی (1394)، «بررسی قصه‌گویی قرآن به‎عنوان روشی فعال در آموزش اخلاق»، تربیت اسلامی، 20(10)، ص51−71.
2. رحیم‌زاده، صمدی و انصاریان (1399)، «تبیین مفهومی تفکر مراقبتی در حوزه فلسفه برای کودکان به منظور طراحی چارچوب مفهومی و ارائه چالش‌های فراروی آن»، مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، دوره 9، ش23، ص91-116.
3. رشتچی، مژگان (1398)، «ادبیات داستانی کودکان و نقش آن در رشد تفکر»، تفکر و کودک، سال اوّل، ش2، ص23-37.
4. رشیدی، شیرین؛ سوسن کشاورز، سعید بهشتی و اکبر صالحی (1396)، «ارائه الگوی نظری تربیت عقلانی جهت نظام آموزش و پرورش رسمی و عمومی براساس مبانی معرفت‌شناختی قرآن کریم»، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 2 (2)، ص7−36.
5. ساعی، علی (1398)، روش تحقیق در علوم اجتماعی (با رهیافت عقلانیت انتقادی)، چ7، تهران: سمت.
6. شاهرودی و نورانی‎نگار (1394)، «آداب شاگردی و استادی در بازخوانی آیات مرتبط با موسیg و خضرg»، پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال 48، ش1، ص65-87.
7. فیشر، رابرت (1392)، داستان‌هایی برای فکر کردن، سید جلیل شاهری لنگرودی، چ4، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
8. قائدی، یحیی (1395)، مبانی نظری فلسفه برای کودکان، چ1، تهران: مرآت.
9. کشانی، مهدیه؛ عباسغلی رستمی‌نسب و مسعود اخلاقی (1397)، «مؤلفه‎ها و شاخصه‎های «تذکار تفکر به کودکان» بر مبنای آیات قرآن؛ کوششی برای بومی‎سازی فلسفه برای کودکان»، تربیت اسلامی، 26(13)، ص155−181.
10. کم، فیلیپ (1397)، با هم فکر کردن، مژگان رشتچی و فرزانه شهرتاش، چ2، تهران: نشرشهرتاش.
11. کندی، دیوید؛ جوانا هینز و وایت ویوید (1399)، فیلسوفان کوچک، کودکان به‎عنوان فیلسوف، یحیی قائدی، چ2، تهران: آییژ.
12. کوهی‌اصفهانی، ‎هاجر و سوسن کشاورز (1398)، «تفکر مراقبتی از منظر قرآن»، علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 12 (7)، ص169−192.
13. کیانی، باقری، ابوالمعالی الحسینی (1399)، «ساختار وجودی انسان در قرآن و کاربرد آن در ساحات تربیتی مبتنی بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش»، پوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال 29، ش50، ص135-175.
14. مرعشی، سیدمنصور؛ جعفر چراغیان، مسعود صفایی‌مقدم و پروانه ولوی (1397)، «بررسی تطبیقی تفکر اجتماعی در اندیشه علامه طباطبایی و لیپمن و استخراج دلالت‎های آن در برنامۀ آموزش فلسفه برای کودکان»، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی،1 (3)، ص149−186.
15. مهاجری، محمدکاظم؛ محمدرضا یاسینی و مسعود شریعنی (1392)، «تفکر انتقادی و نقش داستان در پرورش آن (با رویکرد تربیت دینی کودکان(»، بصیرت و تربیت اسلامی، 10، 26، ص31−53.
16. نیکو‌منش، اصغر؛ مهشید ایزدی، حجت‌الله رفیعی شمس‌آبادی و نجمه وکیلی (1400)، «تبیین روش تربیت اخلاقی کودک در هفت سال دوم براساس تعالیم اسلامی»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 50 (29)، ص279−299.
17. Juujarvi, S. Myyry, L. & Pesso, K. (2012), Empathy and values as predictors of care development. Scandinavian  Journal of Psychology. 53(4): 413−420.
18. Lipman, Mathew. (2003), Thinking in Education. New Jersey: Cambridge University Press, First Edition.
19. Rosnani, Hashim. (2017), P4C in the context of Muslim education. History, theory and practice of philosophy for children: International Perspective. London: Routledge.11(3): 170−179.
20. Sharp, Ann Margaret. (2014), The other dimension of caring thinking. Journal of Philosophy in Schools. 1(1): 16−21.
21. Uluçınar, Ufuk. Arı, Asım. (2019), the Development of Caring Thinking Skills Inventory Based on Problem Scenarios: A Study of Validation and Reliability. Turkey. Universal Journal of Educational Research. 7(6): 1414−1429.
فصلنامه علمی تربیت اسلامی
دوره 17، شماره 39
فروردین 1401
صفحه 73-91

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار