شناسایی مؤلفه‌های فلسفه برای کودکان در آموزه‌های امام علی علیه السلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان

2 دانشیار دانشگاه اصفهان

3 استادیار دانشگاه اصفهان

چکیده

یکی از پیش‌زمینه‌های لازم برای کاربردی کردن فلسفه برای کودکان (فبک) در ایران، جستجوی مبانی نظری متناسب با فرهنگ اسلامی است؛ ازاین‌رو در این مقاله، با مبنا قرار دادن آموزه‌های امام علی علیه السلام، مؤلفه‌های فبک شناسایی شدند. بدین‌منظور از روش پدیدارشناسی توصیفی استفاده شد و در تحلیل داده‌ها الگوی هفت‌مرحله‌ای کلایزی به‌کار رفت.
یافته‌ها نشان داد براساس آموزه‌های امام علی علیه السلام مؤلفه‌های فبک در سه محور مهارتی، نگرشی و شناختی قرار می‌گیرند. هر محور شامل چند مؤلفه بود و برخی از مؤلفه‌ها زیرمؤلفه‌هایی داشتند. مؤلفه‌های محور مهارتی عبارت بودند از: گفتگو، قضاوت، پرسش، گوش دادن و تحقیق. در محور نگرشی مؤلفه‌های گشودگی ذهنی، پرهیز از شتاب‌زدگی، همه‌جانبه‌نگری، فهم‌گرایی و حیرت بررسی شد و محور شناختی، مؤلفه‌های شناخت امور غیرمادی، حقیقت‌یابی، تفکر، عقلانیت، ردّ شک‌گرایی و عینی‌سازی را دربرگرفت. این نتایج نشان از امکان ابتنای برنامۀ فبک بر فرهنگ اسلامی بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Detection of Components of Philosophy for Children in Imam Ali's Teachings

نویسندگان [English]

  • Monireh Abedi 1
  • Reza Ali Nowruzi 2
  • Hussein Ali Mehrabi 3
  • Muhammad Hussein Heydari 3
1 Ph.D. Student in Isfahan University
2 Associate Professor in Isfahan University
3 Assistant Professor in Isfahan University
چکیده [English]

One of the prerequisites for making the Philosophy practical for Children (P4C) in Iran is to seek theoretical foundations appropriate to Islamic culture. So, here, the researchers sought for detection of components of P4C based on Imam Ali's teachings. The study is a qualitative research using descriptive phenomenology method and the data were analyzed according to Colliazi seven-step model of data-analysis. The data show that components of P4C are studied in three lines: skill, attitude and cognition. Each line includes several components some of which include sub-components. The skill components are dialogue, judgment, questioning, listening and investigation. Attitude components were studied under open-mindedness, avoiding hastening, comprehensiveness, understanding and wondering; and cognitive line includes components of cognition of metaphysics, truth-seeking, thinking, rationality, objectivism and rejection of skepticism. The results show the possibility of predicating P4C program based on Islamic culture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Philosophy for Children
  • Imam Ali's teaching
  • components of the philosophy for children

مراجع

* قرآن کریم
ابن‌ابی‌الحدید (1340)، شرح نهج‌البلاغه، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی‌نجفی.
ابن‌میثم بحرانی (1375)، ترجمۀ شرح نهج‌البلاغه، ترجمۀ‌ قربانعلی محمدی‌ مقدم و علی‌اصغر نوایی‌ یحیی‌زاده، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
اکبری، احمد و جهانگیر مسعودی (1393)، «فلسفه برای کودکان: رویکردهای تربیت دینی به آموزش تفکر»، پژوهش‌نامۀ‌ مبانی تعلیموتربیت،4 (2)، ص117−136.
پریرخ، مهری؛ زهره پریرخ و زهرا مجدی (1388)، «ردپای مفاهیم فلسفی در داستان‌های کودکان: پژوهشی پیرامون شناسایی مؤلفه‌های مرتبط با آموزش تفکر فلسفی»، مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 16 (4)، ص57−80.
تمیمی‌آمدی، عبدالواحد (1386)، غررالحکمو دررالکلم،ترجمۀ رسولی‌ محلاتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جهانی، جعفر (1381)، «نقد و بررسی مبانی فلسفی الگوی آموزشی تفکر انتقادی ماتیو لیپمن»، علوم انسانی دانشگاه الزهرا، 12 (42)، ص35−55.
خوانسارى، جمال (1366)، شرح آقاجمال خوانساری بر غررالحکم و دررالکلم، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
کلینی، محمد (1392)، اصول کافی، ترجمه احمد بانیور، تهران: راز توکل.
کمره‌ای، محمدباقر (1356)، منهاج‌البراعة فی شرح نهج‌البلاغه، تهران: مکتب‌الاسلامیه.
ستاری، علی (1391)، «بررسی و نقد برنامۀ فلسفه برای کودکان از منظر حکمت متعالیه»، تفکر و کودک، 3 (2)، ص1−26.
ستاری، علی (1395)، «رویکردهای مواجهه با برنامۀ درسی فلسفه برای کودکان و معرفی راهکار مناسب برای کاربست آن در ایران»، نوآوری‌های آموزشی، 58، ص50−70.
سجادیه، نرگس (1392)، «طرحی نظری برای پرورش تفکر در دیدگاه اسلامی عمل با نگاه به برنامۀ فلسفه برای کودکان»، مطالعات معارف اسلامی و علوم تربیتی، (1)، ص41−‌64.
سلیمانی ابهری، هادی (1387)، «آموزش فلسفی کودکان در نظام تعلیم و تربیت اسلامی»، دانشگاه قم، 10 (1)، ص199−218.
شریف‌الرضی، محمد (1379)، نهج‌البلاغه، ترجمۀ محمد دشتى، قم: مشرقین.
صدرالدین شیرازی، محمد (1393)، ترجمه و تفسیر الشواهد الربوبیة صدرالدین محمدابنابراهیم(ملاصدرا)، ترجمۀ جواد مصلح، تهران: سروش.
صلصالى، مهوش؛ سرور پرویزى و محسن ادیب حاج باقرى (1382)، روش‌هاى تحقیق کیفى، تهران: بشرى.
عابدی، حیدرعلی (1389)، «کاربرد روش تحقیق پدیده‌شناسی در علوم بالینی»، راهبرد، 19 (54)، ص207−254.
عبداللهی، محمدعلی و پرستو مصباحی جمشید (1396)، «نگاهی اصلاحی به برنامه فلسفه برای کودکان در بستر حکمت متعالیه»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، ش34، ص153−183.
عمادی حائری، محمد (1392)،«روش‌شناسی تحلیل متن−4: تحلیل تاریخی− تحلیل پدیدارشناختی»، گزارش میراث، ش56−57، ص11−14.
قائدی، یحیی (1382)، نقد و بررسی مبانی، دیدگاه‌ها و روش‌های آموزش فلسفه به کودکان، پایان‌نامۀ دکتری، دانشگاه تربیت معلم، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی.
قرشی، علی‌اکبر (1385)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
محمدی‌پویا، فرامرز و اکبر صالحی (1393)، «تحلیل محتوای قرآن کریم براساس مفهوم تفکر انتقادی»، پژوهش علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 2 (3)، ص25−50.
مغنیه، محمدجواد (1424ق)، تفسیر کاشف‌، تهران‌: دارالکتب الإسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1390)، پیام امام امیرالمؤمنین: شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، قم: انتشارات امام علی‌بن‌ابیطالبg.
ناجی، سعید (1388)، «برداشتی نو از تعلیم و تربیت اسلامی (بازیابی مؤلفه‌های برنامه فلسفه برای کودکان و نوجوانان)»، فرهنگ،214، ص69−177.
نقی‌پورفر، وحید (1390)، «مبانی و بسترهای تفکر و تعقل از دیدگاه اسلام»، چشم‌انداز مدیریتی، ش5، ص9−32.
نوروزی، رضاعلی و نگین درخشنده (1392)، داستان‌های فکری برای کودکان ایرانی (1)، اصفهان: نشر آموخته.
Bacder, D.I., (2016), “Pauses for Questions: why Adopt the Agambenian Characterization of Philosophy for children?”, In E. Duarte, (Ed.) philosophy of eduction (pp. 494-496). Urbana: Illonois.
Bowman, W. D., (2016), “Philosophy Hitherto: A Reply to Frodeman and Briggle”, Social Epistemology Review and Reply Collective, 5 (3): 85-91.
Colaizzi, P.F., (1978), “Psychological Research as the Phenomenologist Views it”, In R. S. Valle & M. King (Eds.), Existential phenomenological alternatives for psychology (pp. 48-71), New York: Plenum.
Fisher, R., (2003), Teaching Thinking, London: Continuum
Gregory, M., (2008), Philosophy for Children Practitioner Handbook. Montclair, NJ: Montclair State University, Institute for the Advancement of Philosophy for Children.
Lipman, M., Sharp, A. M.&  Oscanyon, F. S., (1980), Philosophy in the classroom, Philadelphia: Temple University Press.
Lipman, M., (1988), Philosophy Goes to Schools, Philadelfia: Tample University Press.
Lipman, M., (2003), Thinking in Education, 2nd ed. Cambridge: Cambridge University Press.
Lipman, M., (2011), “Philosophy for Children: Some Assumptions and Implications”, Ethics in Progress Quarterly, 2(1), Available at: http://ethicsinprogress.org/?p=437.
Mercer, N.&  Littleton. K., (2007), Dialogue and the Development of Children’s Thinking: A Sociocultural Approach. London: Routledge.
O'Riordan, N. J., (2014), “Swimming Against the Tide: Philosophy for Children as Counter-Cultural Practice, Education, 3-13.
http://dx.doi.org/10.1080/03004279.2014.991415.
SAPERE (2010), SAPERE Handbook to Accompany the Level 1 Course. 3rded. Oxford: SAPERE.
Wells, G., (1999), “Dialogic Enquiry in Education: Building on the Legacy of Vygotsky”, In Vygotskian Perspectives on Literacy Research, D. Lee, & P. Smagorinsky, (Eds.), 51-58. New York: Cambridge University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار