تأملی در نسبت عادت با تربیت از منظر شهید مرتضی مطهری و ویلیام جیمز رویکرد تطبیقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هئیت علمی

چکیده

این مقاله در پی بازشکافت مقایسه‎ای نسبت عادت با تربیت از نگاه شهید مرتضی مطهری و ویلیام جیمز است تا روشن شود که از نگاه آنان تعریف تربیت چیست، عادت چه تعریفی دارد، نسبت میان عادت و تربیت کدام است.
در این پژوهش بنیادی−تاریخی که به روش توصیفی−تحلیلی انجام شده، برای بازشکافت دیدگاه دو دانشمند یاد شده درباره عادت و نسبت آن با تربیت، اطلاعات لازم گردآوری و سامان داده شد، سپس یافته‎های موجود تحلیل و این نتیجه حاصل شد که هر دو با ایجاد عادات در متربی موافق‎اند و اصولاً عادت را یکی از روش‎های تربیتی شمارده‎اند. شهید مطهری با تقسیم عادت به فعلی و انفعالی کوشیده است جایگاه عادت مثبت و منفی را در تعلیم و تربیت بازشکافد. از نگاه جمیز اصولاً تربیت همان عادت نیک است. وی تلاش کرده است نظر معلمان و دانش‎آموزان را به اهمیت و نقش عادت در تعلیم و تربیت جلب و بر آنان روشن کند که نیک‎بختی و بدبختی بشر در گرو عادت است. گرچه نمی‎توان گفت باور آنها درباره نسبت عادت با تربیت دقیقاً یکسان است؛ اما در مجموع نظر آن دو به ایجاد عادت و نسبت آن با تربیت، مثبت، موافق و به لحاظ ماهوی یکی است. اشاره به مشترکات و متفرقات دیدگاه مطهری و جیمز در حوزه یاد شده دیگر دستاورد این جستار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Reflection on the Relationship between Habit and Education in Martyr Mutahhari’s and William James’ View (Comparative Approach)

نویسنده [English]

  • Behrouz Rafi’i
Assistant Professor in Educational Sciences/ Research Center of Seminary and University
چکیده [English]

The present article deals with a comparative exploration of the relationship between habit and education for Martyr Mutahhari and William James to clarify what the definition of education is for them, what the definition of habit is and what the relationship between the two is.
In this fundamental-historical study conducted through a descriptive-analytical method, to explore the views of those two thinkers on habit and its relation to education, we have collected and organized the necessary data, and then analyzed the findings to conclude that while none of those two scholars has an independent work on habit and its relation to education, both have spoken about habit and education and agree with creating habits in apprentices, and have regarded ‘habit’ as one of the educational methods. Martyr Mutahhari divides habit into ‘active’ and ‘passive’, attempting to explore the status of positive and negative habits in education. For James, education is the very good habit. He has attempted to attract the teachers’ and students’ attention to the importance and the role of habit in education and clarify that the human’s felicity and misery is due to habit. Although one cannot say that their beliefs on the relationship between habit and education is quite the same, their opinion on creation of habit and its relation to education is, altogether, positive and essentially the same. The other achievement of this study is a reference to the common points and differences in the two thinkers’ views.

کلیدواژه‌ها [English]

  • habit
  • education
  • Mutahhari
  • James
  • comparison
  1. آذربایجانی، مسعود، سیدمهدی موسوی اصل (1385)، درآمدی بر روانشناسی دین، چاپ اول، قم−تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه − سمت.
  2. ابن‎سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله (1988)، فی علم الاخلاق (ضمیمه المذهب التربوی عند ابن‎سینا من خلال فلسفته العملیة)، عبدالامیر شمس‎الدین، الطبعة الاولی، بیروت: الشرکة العالمیة للکتاب.
  3. اخوان‎الصفا (1405ق)، رسائل اخوانالصفا وخلانالوفاء، الطعبة الاولی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  4. افلاطون (بی‌تا)، قوانین (جلد چهارم دوره کامل آثار افلاطون)، چاپ اول، تهران: خوارزمی.
  5. پاپاس، نیکلاس (1389)، کتاب راهنمای جمهوری افلاطون، ترجمه بهزاد سبزی، چاپ دوم، تهران: حکمت.
  6. الجاحظ، عمرو بن بحر (بی‌تا)، رسائل الجاحظ (الرسائل السیاسیة)، قدم له و بوبها علی بوملحم، بیروت: دارالبحار.
  7. جیمز، ویلیام (1382)، گفتگوهایی با معلمان در زمینه روانشناسی و با دانشآموزان درباره برخی از ایدهآلهای زندگی، ترجمه سیدشمس‎الدین هاشمی مقدم، چاپ دوم، اراک: دانشگاه اراک.
  8. حسینی مؤمن‌زاده، سیدامرالله (1395)، اندیشه‌های استاد مطهری، اخلاق و تعلیم و تربیت، چاپ اول، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
  9. دیوی، چُون (1963)، الطبیعة البشریة والسلوک الانسانی، ترجمه و تقدیم محمد لبیب النجیحی، الطبعة الاولی، القاهرة: مؤسسة الخانجی.
  10. العامری النیشابوری، ابو‌الحسن (بی‌تا)، السعادة والاسعاد فی السیرة الانسانیة، کتابت و مباشرت مجتبی مینوی، تهران: دانشگاه تهران.
  11. عظیمی، سیروس (1366)، اصول روانشناسی عمومی، چاپ دهم (سوم ناشر)، تهران: دهخدا.
  12. فارابی، ابونصر محمد (1412ق)، التنبیه علی سبیل السعادة، حققه و قدم له و علق علیه جعفر آل یاسین، الطبعة الاولی، تهران: حکمت.
  13. فارابی، ابونصر محمد (1981ق)، کتاب تحصیل السعادة، حققه و قدم له و علق علیه جعفر آل یاسین، بیروت: دارالأندلس.
  14. فلسفی، محمدتقی (1394)، گفتار فلسفی: کودک از نظر وراثت و تربیت، چاپ پانزدهم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  15. فینکس، فیلب ھ (1965)، فلسفة التربیة، ترجمة و تقدیم محمد لبیب النجیحی، الطبعة الاولی، القاهرة: دارالنهضة العربیة.
  16. کاپلستون، فردریک (1368)، تاریخ فلسفه جلد یکم یونان و روم، ترجمه سیدجلال‎الدین مجتبوی، چاپ دوم، تهران: سروش.
  17. کاردان، علی‎محمد و همکاران (1372)، فلسفه تعلیم و تربیت، چاپ اول، تهران−قم: سمت − پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  18. کاردان، علی‎محمد (1381)، سیر آراء تربیتی در غرب، چاپ اول، تهران: سمت.
  19. کریمی، عبدالعظیم (1380)، «آسیب‎شناسی تربیت مبتنی بر عادت»، مجله پیوند، ش259.
  20. کینی، جان جی (1390)، افلاطون، ترجمه عزت‎الله فولادوند، چاپ اول، تهران: نشر ماهی.
  21. مسکویه رازی، احمد بن محمد بن یعقوب (1427)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، تحقیق و شرح نوف الجراح، الطبعة الاولی، بیروت: دار صادر.
  22. مطهری، مرتضی (1370)، مجموعه آثار، ج3، چاپ اول، قم−تهران: صدرا.
  23. ـــــــ (1376)، مجموعه آثار، ج8، چاپ اول، قم−تهران: صدرا.
  24. ـــــــ (1379)، یادداشتهای استاد مطهری، ج1، چاپ دوم، قم−تهران: صدرا.
  25. ـــــــ (1382)، تعلیم و تربیت در اسلام، چاپ چهارم، قم−تهران: صدرا.
  26. ـــــــ (1387)، یادداشتهای استاد مطهری، ج11، چاپ اول، قم−تهران: صدرا.
  27. ـــــــ (1391)، سیری در نهجالبلاغه، چاپ چهل و نهم، قم−تهران: صدرا.
  28. ـــــــ (1393)، یادداشتهای استاد مطهری، ج13، چاپ اول، قم−تهران: صدرا.
  29. النجیحی، محمد لبیب (1992)، مقدمة فی فلسفة التربیة، الطبعة الاولی، بیروت: دارالنهضة العربیة.
  30. نیلی احمدآبادی، محمدرضا (1379)، «روش تربیتی عادت از دیگاه امام علیg و دانشمندان»، مندرج در مجموعه مقالات همایش تربیت در سیره و کلام امام علیg، گردآورنده علیرضا صادق‎زاده قمصری و دیگران، تهران−قم: وزارت‌ آم‍وزش‌ و پ‍رورش‌، م‍ع‍اون‍ت‌ پ‍رورش‍ی‌−ن‍ش‍ر ت‍رب‍ی‍ت‌ اس‍لام‍ی‌.
  31. هاشمی مقدم، شمس‎الدین (1374)، «اندیشه‎های فلسفی، روان‎شناختی و تربیتی ویلیام جیمز»، پژوهشهای تربیتی، ش3 و4.
  32. وسای، ژانه (1325)، آراء فلاسفه درباره عادت از تاریخ فلسفه ژانه وسای، ترجمه برزو سپهری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.