واکاوی نقش استعاره‎ در تفهیم مفاهیم غیرعینی (مورد مطالعه: هدیه‎های آسمانی دوم و سوم دبستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

2 گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889-14665 تهران، ایران

3 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان اردبیل، اردبیل، ایران

چکیده

استعاره ابزاری مؤثر در تفهیم مفاهیم انتزاعی است. پژوهش حاضر میزان بهره‎مندی کتاب هدیه‎های آسمانی دوم و سوم دبستان از استعاره‎ و نقش آن در تفهیم مفاهیم ناملموس را بررسی می‎کند. در همین راستا اطلاعات مربوط به «قلمروهای مبدا و مقصد»، «تعمیم چند معنا» و «نگاشت جزئی» به تفکیک درس‎های هر دو پایه، در دو جدول مجزا جمع‎آوری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. طبق یافته‎های پژوهش، مؤلفان در پایۀ دوم از 38 استعاره برای تفهیم مفاهیم انتزاعیِ 16 درس و در پایۀ سوم از 46 استعاره برای تفهیم مفاهیم 16 درس بهره برده‎اند. بنابراین در هریک از پایه‎ها، 4 درس از 20 درس به‌کلی از عنصر استعاره بی‎بهره بوده‎اند. این امر درکنار درس‎هایی که در آن از استعاره استفاده نشده است، نشان می‎دهد که پراکندگی استعاره‎ها از جهت به کارگیری در همه درس‎ها از نمودار منظمی پیروی نمی‎کند؛ لذا در تعداد قابل توجهی از درس‎ها این ابزار به‌نحو شایسته‎ای به‎کار نرفته است. توجه به تنوع قلمروهای مبدا استفاده شده، نشان می‎دهد که مؤلفان از24 نوع حوزۀ مبدا برای تفهیم23 گونه حوزۀ مقصد درپایۀ دوم دبستان و از 36 نوع حوزۀ مبدأ برای عینی کردن 35 گونه حوزۀ مقصد در پایۀ سوم دبستان استفاده کرده‎اند. در نتیجه، با ارتقاء دانش‎آموزان به پایه بالاتر افزایش و رشد شناختی آنها، بسامد و تنوع کاربرد استعاره در کتاب هدیه آسمانی بیشتر شده است. بهتر است نگاه متوازن به فراوانی و تنوع کاربرد استعاره در کلیه دروس از سوی مؤلفان مورد توجه قرارگیرد تا به تسهیل یادگیری مفاهیم ناملموس کمک شایانی کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the role of metaphor in understanding non-objective concepts

نویسندگان [English]

  • mansour alizadeh bigdiloo 1
  • seyed mohammad seyed kalan 2
  • Abdul Hossein Heidary 3
1 Department of Persian Literature, Faculty of Literature and Humanities, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran.
2 Department of Educational Sciences, Farhangian University, PO Box 889-14665
3 Department of Persian Language and Literature, Farhangian University of Ardabil, Ardabil, Iran
چکیده [English]

Metaphor is an effective tool in understanding abstract concepts. The present study examines the use of metaphor in the second and third elementary school books of heavenly gifts and its role in understanding intangible concepts. In this regard, information about "domains of origin and destination","generalization of multiple meanings" and"partial mapping" were collected in two separate tables and analyzed. According to the findings of the research,the authors in the second grade have used 38metaphors to understand abstract concepts,16 lessons and in the third grade 46 metaphors to understand the concepts of 16lessons. Therefore, in each of the foundations, four out of 20lessons are completely devoid of metaphor. This, along with lessons where metaphor is not used, shows that the scattering of metaphors does not follow a regular diagram for use in all lessons; therefore, in a significant number of lessons, this tool has not been used properly. Considering the diversity of the origin domains used, it shows that the authors used 24 types of source domains to understand 23 species of destination in second grade of primary school and 36types of origin for objectifying 35 species of destination in third grade of primary school. As a result, with the advancement of students to higher level and their cognitive development, frequency and variety of metaphor usage in the book of heavenly gifts has increased. It is better to take a balanced look at the frequency and variety of metaphor usage in all courses by authors to facilitate the learning of intangible concepts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive metaphor
  • abstract concepts
  • cognitive development
  • heavenly gifts
  • student

مراجع

  1. بلک، جرمی و آنتونی گرین (1383)، فرهنگنامۀ خدایان، دیوان و نمادهای بین النهرین باستان،‎ ترجمۀ پیمان متین، چاپ اول، تهران: امیر کبیر.
  2. بهنام، مینا (1389)، «استعارۀ مفهومی نور در دیوان شمس»، نقد ادبی، دوره3، ش10، ص91−
  3. پورابراهیم، شیرین و همکاران (1390)، «بررسی مفهوم بصیرت در زبان قرآن در چارچوب معنی شناسی شناختی»، پژوهش‎های زبان‎شناسی، دوره 3، ش2، ص19−
  4. دانشمند، مرتضی و همکاران (1401)، هدیه‎های آسمان، دوم دبستان، چاپ یازدهم، تهران: شرکت افست.
  5. دانشمند، مرتضی و همکاران (1401)، هدیه‎های آسمان، سوم دبستان، چاپ دهم، تهران: شرکت افست.
  6. راسخ مهند، محمد (1394)، درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی، چاپ پنجم، تهران: سمت.
  7. رقیب‎دوست، شهلا و شهره صادقی (1394)، «فرایند رشد درک استعاره در کودکان 6 −8 سالۀ فارسی زبان، زبان‌شناخت»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دوره 6، ش1، 1−
  8. زرین‎کوب، عبدالحسین (1374)، سرّ نی، چاپ ششم، تهران: علمی.
  9. سلطانی، وحیده و همکاران (1400)، «بدنمندی استعاره‎های مفهومی و درک مفاهیم انتزاعی در کودکان 5 تا 7 سالۀ فارسی‎زبان»، دو ماهنامه علمی بین‌المللی جستارهای زبانی، ش2، پیاپی 62، ص481−
  10. سیدکلان، سیدمحمد و همکاران (1398)، «فهم مضامین فلسفی داستان‎ها و حکایت‎های کتب فارسی دوره ابتدایی»، تفکر و کودک، دوره 10، ش1، ص175−
  11. سیف، علی‌اکبر (1401)، روان‌شناسی پرورشی نوین، تهران: دوران.
  12. شریفی، شهلا و زهرا حامدی‌شیروان (1389)، «بررسی استعاره در ادبیات کودک و نوجوان در چهارچوب زبان‌شناسی شناختی»، تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دوره 1، ش2، ص6−
  13. صادقی، شهره (1392)، «ارزیابی رشد زبان استعاری در کودکان فارسی زبان: بررسی مقایسه‎ای»، علم زبان، دوره1، ش1، ص145−
  14. صدری، نیره (1385)، «بررسی استعاره در ادبیات فارسی از دیدگاه زبان‎شناسی شناختی»، پایان‎نامۀ ارشد، دانشکدۀ ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی.
  15. فاطمی، سیدحسین (1379)، تصویرگری در غزلیات شمس، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
  16. فتوحی، محمود (1392)، سبک‎شناسی، تهران: سخن.
  17. فتوحی، محمود (1393)، آیین نگارش مقالۀ علمی−پژوهشی، چاپ یازدهم، تهران: سخن.
  18. فردوسی، ابوالقاسم (1366)، شاهنامه، به تصحیح جلال خالقی مطلق، به کوشش احسان یار شاطر، نیویورک: Bibliotheca persica.
  19. فریدریش، یوهان (1368)، تاریخ خط‎های جهان، ترجمۀ فیروز رفاهی، تهران: دنیا.
  20. قوام، ابوالقاسم و زهره هاشمی (1391)، «امید و ناامیدی در بوف کور (تحلیل مفاهیم انتزاعی بوف کور براساس نظریۀ استعارۀ مفهومی، نقد ادبی»، دوره 5، ش20، ص143−
  21. کریمی، طاهره و ذوالفقار علامی (1392)، «استعاره‎های مفهومی در دیوان شمس بر مبنای کنش حسی خوردن، نقد ادبی»، دوره 6، ش24، ص 143−
  22. کوچش، زلتن (1393)، مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره، ترجمه شیرین پورابراهیم، تهران: سمت.
  23. گلفام، ارسلان و فاطمه یوسفی‎راد (1381)، «زبان‎شناسی شناختی و استعاره»، تازه‎های علوم شناختی، دوره 4، ش3، ص1−
  24. منصوری، بهاره و همکاران (1396)، «فراگیری استعاره‎های حرکتی زمان در کودکان فارسی زبان»، زبان‌شناخت، دوره 8، ش2،16−
  25. مولوی، ج.م. (1378)، کلیات دیوان شمس، مطابق نسخه تصحیح شده استاد بدیع الزمان فروزان‎فر، به تصحیح مجتبی مولوی، تهران: امیر مستعان.
  26. نیلی‎پور، رضا (1394)، زبان‌شناسی شناختی (دومین انقلاب معرفت‌شناختی در زبان‌شناسی)، چاپ اول، تهران: هرمس.
  27. هاشمی، زهره (1389)، «نظریۀ استعاره مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون»، فصلنامۀ علمی−پژوهشی ادب پژوهی، ش12، تابستان، ص119−
  28. هاشمی، زهره (1392)، بررسی شخصیت و اندیشه‌های عرفانی بایزید بسطامی براساس روش استعاره‌شناختی، جستارهای ادبی، ش12، 75−
  29. هاوکس، ترنس (1386)، استعاره، ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.
  30. Gibbs, R. W. (2017). Metaphor wars. Cambridge University Press.
  31. Kövecses, z. (2010). METAPHOR A Practical Introduction, oxford university press.
  32. Lakoff, G. & Johnsen, M. (2003), “Metaphors we live”. By London: The University of Chicago press.
  33. Lakoff, G. (1980), “Conceptual metaphor in everyday language”. The journal of philosophy, Volume 77, Issue 8, 453−486.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار