شایستگی‌های مورد نیاز مربّی برای گذار از نظریه به عمل تربیتی؛ تبیینی مبتنی بر حکمت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه علوم تربیتی، پژوهشکده علوم رفتاری، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

هدف: یکی از مسئله‎های مورد دغدغۀ معلمّان و مربیان این است که چگونه می‎توانند در موقعیت‎های عملی، از آموخته‎های نظری خود (که معمولاً کلّی و ناوابسته به موقعیت هستند) استفاده کرده و بتوانند به درستی تشخیص دهند که به‌صورت خاص، چه باید کنند؟ در میان اندیشنمدان تعلیم و تربیت مدرن، برخی به پیش‎بینیِ یک قلمروی معرفتیِ واسطه میان نظریه‎های کلی و عمل تربیتی یا پیشنهاد مجموعه‎ای از دستورالعمل‎ها برای پیمودن این فاصله پرداخته‎اند و برخی نیز، بعضی از ویژگی‎های شخصیتی معلم را به‌عنوان عامل پل زدن میان نظریه و عمل معرفی نموده‎اند و برخی رویکردها نیز از اساس، توجه اندکی به این چالش داشته‎اند. پژوهش حاضر می‎کوشد با بررسی و تحلیل دیدگاه‎های فیلسوفان مسلمان درباره‎ی پاره‎ای حقایق انسانی مرتبط همانند انواع و مراتب علوم، فعل ارادی انسان و مقدمات آن، عقل عملی و ملکات عملی، به استخراج مهم‎ترین شایستگی‎های مورد نیاز مربی برای گذار از نظریه به عمل تربیتی بپردازد.
روش تحقیق: روش استفاده شده در پژوهش، روش تحلیل محتوای کیفی است.
یافته‌ها: براساس یافته‎ها، مربی علاوه بر مجموعه‎ای از شناخت‎های کلّی، نیازمند شایستگی‎هایی همانند تجربه‎ی عملی، تروّی (به‌معنای کلّی توانایی تأمل و اندیشه‎ورزی در یک موقعیت عملیِ جزئی)، برخورداری از ملکات اخلاقی و حرفه‎ای مرتبط و همچنین تقواست. آنچه شکاف میان نظر تربیتی (که همیشه از جنس دانش حصولی و غالباً کلّی است) و عمل تربیتی (به‌معنای تشخیص مصداقی در موقعیت عمل) را پر می‎کند، شخصیتی برخوردار از این مجموعه شایستگی‎هاست که توانایی شناساییِ شایسته‎ترین اقدام را داراست. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Necessary Competencies to Bridge the Gap between Educational Theory and Practice; an Explanation Based of Islamic Theosophy

نویسنده [English]

  • Ali Latifi
Assistant Professor
چکیده [English]

Teachers and educators often concern about how they can benefit from their theoretical knowledge (which is usually general and situation-independent) in practical and real situations and have a sound decision about what to do specifically? In modern educational thought, some thinkers have introduced a mediating field of knowledge or proposed practical guidelines to overcome this gap, some educators have emphasized some personal traits of the teacher, while some other have less attention to this challenge. This research tries to formulate the necessary competencies which a teacher needs to move from theory to practice by analyzing the views of Muslim philosophers on some philosophical issues such as the classification and stratification of knowledge/science, human praxis and its preliminaries, practical intellect and practical characters. According to the findings, beside to some categories of general knowledge, competencies such as practical experience, tarawwi (i.e. the ability to ponder upon a particular practical situation), moral and professional characters and taqwaa (piety) are also needed in this regard. What fills the gap between educational theory (which is always conceptual and general) and educational practice (i.e. to recognize what to do in a specific situation) is a personality who has these competencies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Educational Theory
  • Gap between Theory and Practice
  • Educational Experience
  • Tarawwi (Thinking-in-practice)
  • Philosophy of Educational Science
  1. ابن‎سینا (1363)، المبدأ و المعاد، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی.
  2. ابن‎سینا (1371)، المباحثات، تقدیم و تحقیق محسن بیدارفر، قم: انتشارات بیدار.
  3. ابن‎سینا (1400)، عیون الحکمة، رسائل ابنسینا، قم: انتشارات بیدار.
  4. ابن‎سینا (1404الف)، الشفاء (الالهیات)، تصدیر و مراجعه أحمد مدکور،‎ تصحیح جورج قنواتی و سعید زاید، قم: مکتبة آیة الله مرعشی نجفی.
  5. ابن‎سینا (1404ب)، الشفاء (الطبیعیات)، تصدیر و مراجعة أحمد مدکور،‎ تصحیح جورج قنواتی و سعید زاید، قم: مکتبة آیة الله مرعشی نجفی
  6. ابن‎سینا (1404ج)، التعلیقات، تحقیق و تقدیم عبدالرحمن بدوی، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
  7. ابن‎سینا (2007)، احوال النفس (رسالة فی النفس و بقائها و معادها)، تحقیق أحمد فؤاد الأهوانی، باریس: دار بیبلیون.
  8. سهروردی، شهاب‎الدین (1375الف)، کلمة التصوّف، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد چهارم، مقدمه و تصحیح هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  9. سهروردی، شهاب‎الدین (1375ب)، المشارع و المطارحات، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد اول، مقدمه و تصحیح هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  10. سهروردی، شهاب‎الدین (1375ج)، التلویحات اللوحیة و العرشیة،‎ مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد اول، مقدمه و تصحیح هانری کربن، سیدحسین نصر و نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  11. شورای عالی آموزش و پرورش (1390)، مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی و دبیرخانۀ شورای عالی آموزش و پرورش.
  12. طباطبایی، علامه سیدمحمد حسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مکتب النشر الإسلامی التابع لجماعة المدرسین (الطبعة الخامسة).
  13. طباطبایی، علامه سیدمحمدحسین (1388)، بررسیهای اسلامی، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
  14. فارابی، ابونصر (1405)، فصول منتزعة، تحقیق و تصحیح و تعلیق فوزی نجار،‎ تهران:‎ مکتبة الزهراء.
  15. فارابی، ابونصر (1408)، التوطئة فی المنطق، المنطقیات (الجزء الأول)، مقدمة و تحقیق محمد تقی دانش‎پژوه، قم: مکتبة آیت‎الله المرعشی النجفی.
  16. فارابی،‎ ابونصر (1413الف)، تحصیل السعادة، الاعمال الفلسفیة، مقدمة و تحقیق و تعلیق جعفر آل‎یاسین، بیروت: دارالمناهل.
  17. فارابی، ابونصر (1413ب)، التنبیه علی سبیل السعادة، الاعمال الفلسفیة، مقدمة و تحقیق و تعلیق جعفر آل‎یاسین، بیروت: دارالمناهل.
  18. فارابی، ابونصر (1991)، کتاب الملّة،‎ کتاب الملّة و نصوص أخری، تحقیق و تعلیق محسن مهدی، بیروت: دار المشرق (الطبعة الثانیة).
  19. فارابی، ابونصر (1995)، آراء اهل المدینة الفاضلة و مضادّاتها، تحقیق و تعلیق علی بوملحم، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  20. فارابی، ابونصر (1996الف)، إحصاء العلوم، تحقیق و تعلیق علی بوملحم، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  21. فارابی،‎ ابونصر (1996ب)، السیاسة المدنیة، مقدمة و شرح و تعلیق علی بوملحم، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  22. لطیفی،‎ علی (1396)، مبانی فلسفی علم تربیت اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  23. مطهری،‎ مرتضی (1368)، ده گفتار، تهران: انتشارات صدرا (چاپ پنجم).
  24. ملاصدرا (1302)، اکسیر العارفین، مجموعة الرسائل التسعة، قم: مکتبة المصطفوی.
  25. ملاصدرا (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  26. ملاصدرا (1360)، الشواهد الربوبیه، تصحیح، تعلیق و مقدمه سید جلال الدین آشتیانی، مشهد: مرکز نشر دانشگاهی (چاپ دوم).
  27. ملاصدرا (1363)، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
  28. ملاصدرا (1366)، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق محمد خواجوی، قم: انتشارات بیدار (چاپ دوم).
  29. ملاصدرا (1375)، اجوبة المسائل الکاشانیة، مجموعه رسائل فلسفی صدر المتألهین، تحقیق و تصحیح حامد ناجی اصفهانی، تهران: انتشارات حکمت.
  30. ملاصدرا (1383)، شرح اصول کافی، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  31. ملاصدرا (1422)، شرح الهدایة الاثیریة، تصحیح محمد مصطفی فؤاد دکار، بیروت، مؤسسة‎ التاریخ العربی.
  32. ملاصدرا (1981)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی (الطبعة الثالثة).
  33. ملاصدرا (بی‎تا)، الحاشیة علی الهیات الشفاء، قم: انتشارات بیدار.
  34. نیلی‎پور، مریم (1395)، معناشناسی شناختی تقوا در قرآن، رسالۀ دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، قم: دانشگاه قرآن و حدیث.
  35. Brezinka, Wolfgang (1992), Philosophy of Educational Knowledge, translated by James Stuart Brice & Raoul Eshelman, Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
  36. Carr, Wilfred & Stephen Kemmis (1986), Becoming Critical; Education, Knowledge and Action Research, London & New York, RoutledgeFarmer.
  37. Herbart, Johan Friedrich (1908), The Science of Education; Its General Principles Deduced from Its Aims, translated by Henry M. & Emmie Felkin, Boston: D. C. Heath & Co.
  38. James, William (1899), Talks to Teachers on Psychology: and to Students on Some of Life's Ideals, New York: Henry Holt & Company.
  39. Kenklies, Karsten (2012), Educational Theory as Topological Rhetoric: The Concepts of Pedagogy of Johann Friedrich Herbart and Friedrich Schleiermacher, Studies in Philosophy and Education, Vol. 31, No. 3, pp. 265−273.
  40. Royce, Josiah (1891), Is there a Science of Education? (I), Educational Review, Vol. 1, pp. 15−25, New York: Henry Holt & Company.
  41. Schleiermacher, Friedrich D. E. (2020), Outlines of the Art of Education Introductory Lecture Selections, translated by Norm Friesen & Karsten Kenklies, accessed online at: https://www.researchgate.net/publication/341386434.
  42. Wulf, Christoph (2003), Educational Science; Hermeneutics, Empirical Research, Critical Theory, Münster: Waxmann.