تبیین ماهیت و ویژگی‎های عناصر برنامه درسی تربیت دینی براساس آموزه‎های سوره یوسف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی889-14665 تهران، ایران

2 گروه آموزش زبان و ادبیات عرب، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی889-14665 تهران، ایران

چکیده

تربیت دینی به‌عنوان اهرمی درونی، نقش حساس و کلیدی در سعادت فردی و اجتماعی انسان دارد که باید بر شیوه‎ای صحیح و علمی بنیان گذاشته ‎شود. عدم توجه به آموزه‎ها و شاخص‎های صحیح تربیت دینی در نظام آموزشی کشور، آسیب‎هایی از جمله شخصی‎انگاری مقوله دین، انکار نقش زیربنایی آن در زندگی، فروکاهی نقش دین در نظام آموزشی و هم ردیف دانستن آن با سایر ابعاد تربیت را به دنبال دارد.
هدف: هدف پژوهش حاضر، تبیین ماهیت و ویژگی‎های عناصر برنامه درسی تربیت دینی براساس آموزه‎های سوره یوسف است.
روش: پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحلیل‎محتوای کیفی انجام شد. با توجه به هدف اصلی پژوهش، تفسیر تسنیم آیت‎الله جوادی‎آملی (1401، جلد چهل و چهل‎و‎یکم) و کتاب یوسف قرآن (1394)، به‌عنوان جامعه تحقیق مورد مطالعه قرار گرفت.
یافته‌ها: براساس نتایج پژوهش، تعداد 148 مؤلفه‎ در قالب عناصر ده‎گانه برنامه درسی استخراج شد که عبارتنداز: منطق برنامه درسی (21 شاخص)، اهداف (18شاخص)، محتوا (17 شاخص)، روش‎های یاددهی− یادگیری(17 شاخص)، نقش تسهیل‎گر (42 شاخص)، مواد و منابع یادگیری (7 شاخص)، زمان (6 شاخص)، فضا (6 شاخص)، گروه‎بندی (4 شاخص)، ارزشیابی (10 شاخص). همچنین یافته‎ها بیانگر آن است که سوره یوسفj حاوی شاخص‎های جامع عناصر برنامه درسی تربیت دینی است که کم‎توجهی به شاخص‎های مذکور، موجب یک ‎جانبه‎نگری و عدم دست‎یابی به هدف غایی تربیت دینی یعنی حیات طیبه می‎شود. براساس ویژگی‎های استخراج شده، می‎توان زمینۀ تحول برنامه درسی تربیت دینی را فراهم ساخت و میزان جذابیت و کارآمدی برنامۀ درسی و میزان رضایت مخاطبان را افزایش داد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the nature and characteristics of religious education curriculum elements based on the teachings of Surah Yusuf

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Alipoor 1
  • Azam Mahmoodi 2
1 Department of Educational Sciences, Farhangian University, P.O. Box 14665-889, Tehran, Iran
2 Department of Arabic language and Literature, Farhangian University, P.O. Box 14665-889, Tehran, Iran
چکیده [English]

Religious education, as an internal lever, has a sensitive and key role in the individual and social happiness of human beings, which must be based on a correct and scientific method. Failure to pay attention to the correct teachings and indicators of religious education in the education system of the country, it leads to harms such as the personalization of the category of religion, the denial of its basic role in life, the reduction of the role of religion in the education system and its equalization with other aspects of education. The purpose of the current research is to explain the nature and characteristics of religious education curriculum elements based on the teachings of Surah Yusuf. The research was conducted with a qualitative approach and using the qualitative content analysis method. According to the main purpose of the research, Tafsir Tasnim of Ayatollah Javadi Amoli and the book of Yusuf Quran were studied as the research community. Based on the results of the research, a number of 148 components were extracted in the form of ten elements of Akar, which are: curriculum logic , curriculum goals, content teaching-learning methods. role facilitator , learning materials and resources , time, space, grouping , evaluation. Also, the findings indicate that Surah Yusuf, peace be upon him, contains comprehensive indicators of religious education curriculum elements, which lack of attention to the mentioned indicators, causes one-sidedness and failure to achieve the ultimate goal of religious education, i.e. a virtuous life. Based on the extracted features, it is possible to provide the basis for the evolution of the religious education curriculum and increase the attractiveness and efficiency of the curriculum and the level of audience satisfaction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Education in Quran
  • curriculum elements
  • religious education
  • teachings of Surah Yusuf

مراجع

  1. * قرآن کریم

    1. بهشتی، سعید (1389)، تاملات فلسفی در تعلیم و تربیت، تهران: چاپ و نشر بین الملل.
    2. پاک‎سرشت، محمد (1397)، «بررسی جایگاه تربیت اعتقادی در برنامه درسی دین و زندگی دوره دوم متوسطه و آسیب شناسی آن»، فصل‎نامه جامعه‎شناسی آموزش و پرورش، (9) 2، ص49−
    3. جوادی آملی، عبدالله (1401)، تسنیم، جلد 40−41، قم: اسراء.
    4. حسنی، محمد (1394)، «بررسی رویکرد تربیت اخلاقی در نظام آموزش و پرورش ایران با تأکید بر دبستان»، وزارت آموزش و پرورش، طرح پژوهشی، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش.
    5. خسروی، محبوبه؛ کورش فتحی‎واجارگاه، حسن ملکی و داریوش نوروزی (1392)، «واکاوی پذیرش نوآوری‏های برنامه درسی در نظام آموزش عالی»، فصلنامه روان‎شناسی تربیتی، 9 (27)، ص 135−
    6. داودی، محمد (1388)، «تأملی در هدف تربیت اعتقادی»، دو فصل نامه تربیت اسلامی، (4) 9، ص 47−
    7. داودی، محمد (1399)، «تبیین مبانی دین‎شناختی تربیت دینی و دلالت‎های آن»، فصل‎نامه علمی تربیت اسلامی، (15) 34، 113−
    8. رضایی اصفهانی، محمدعلی و حمید نجفی جزه‎ای (1393)، «تربیت عبادی از منظر قرآن»، قرآن و علم، (8) 14، ص85 −
    9. سیلور، جی گالن؛ الکساندر، ویلیام و لوئیس، آرتور (1976) ، برنامه‎ریزی درسی برای تدریس و یادگیری بهتر، ترجمه غلامرضا خوی‎نژاد(1392)، مشهد: آستان قدس رضوی، به نشر.
    10. شجاعی‎زند، علیرضا (1388)، «تبارشناسی تجربه دینی در مطالعات دین‎داری»، فصل‎نامه تحقیقات فرهنگی، (2) 6، ص 31−
    11. شمشیری، بابک و مرضیه نوذری(1390)، «آسیب‎های تربیت دینی کودکان مقطع پیش‎دبستانی از نظر متخصصان علوم تربیتی، روان‎شناسی، علوم دینی و ادبیات کودکان و مربیان پیش دبستانی»، فصل‎نامه تربیت اسلامی، (6) 12، ص 51−
    12. عباسی، حجت‎الله؛ صادق کریم‎زاده، محمد عالم‎زاده نوری (1398)، «تربیت اعتقادی بر بنیان مقایسه در قرآن کریم»، مجله معرفت، (28) 9، ص 25−
    13. فتحی واجارگاه، کورش (1401)، اصول و مفاهیم برنامه‎ریزی درسی، تهران: انتشارات علم استادان.
    14. قرائتی، محسن (1394)، یوسف قرآن، تهران: مرکز فرهنگی درس‎هایی از قرآن.
    15. کلاین، فرانسیس (1369)، استفاده از یک الگوی تحقیقاتی به عنوان راهنمای فرآیند برنامه ریزی درسی، ترجمه: محمود مهر محمدی. فصل­نامه تعلیم و تربیت. (6) 1، ص 19_
    16. مبانی نظری سند تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران (1390)، تهران، دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش.
    17. مرزوقی، رحمت‎الله؛ جعفر جهانی، راضیه شیخ‎الاسلامی و یاسر دهقانی (1398)، «ساخت و اعتباریابی مقیاس تربیت دینی دوره دوم متوسطه بر مبنای نظریه تربیت دینی فضامند بومی−جهانی»، فصل‎نامه تربیت اسلامی، (14) 30، ص 81 – 104.
    18. مصباح، محمدتقی (1383)، آموزش عقاید، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‎الملل.
    19. ملکی، حسن (1382)، مقدمات برنامه­ریزی درسی، تهران: سازمان سمت.
    20. موسوی ندوشن، فاطمه سادات؛ محمدرضا نیلی و محمدرضا نیستانی (1402)، «کاوش پدیدارشناختی بر شایستگی‎های پایه آموزگاران برای تحقق ساحت تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی»، فصل‎نامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، (31) 58، ص 245−
    21. موسی‎پور، نعمت‎الله (1399)، برنامه‎ریزی درسی برای معلمان، قم: بیان روشن.
    22. هاشمی، طاهره (1390)، نقد و بررسی محتوای کتاب‎های دین و زندگی دوره دبیرستان، طرح پژوهشی، میاندوآب: اداره آموزش و پرورش.
    23. یوسف‎زاده چوسری، محمدرضا و مرتضی شاه مرادی (1399)، «ارائه مدل برنامه درسی تربیت سیاسی براساس ساحت تربیت اجتماعی−سیاسی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برای دانش‎آموزان دوره متوسطه اول»، فصل‎نامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، (59) 1، ص 173−
    24. Akker, J. V. D. (2010), Curriculum perspectives: An introduction. In J. van den Akker, W. Kuiper & U. Hameyer (Eds.), Curriculum landscapes and trends. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
    25. Bobbitt, J. F. (1924), How to make a curriculum. Boston: Houghton Mifflin Company.
    26. Charters, W. W. (1923), Curriculum construction. New York: Macmillan.
    27. Eisner, E. W. (1994), The Educational Imagination: On the Design and Evaluation of School Programs. New York: Makmillan.
    28. Karamosis, P. (2015), The Greek Religion Innovation. In Sociology of Religion vol. 61 (2).89−
    29. Lippman, L. (2010), The Demographics of Spirituality and Religiosity Among Youth: International and U.S. Patterns.
    30. Ornstein, A. C. & Hunkins, F. P., (2018), Curriculum: Foundations, principles, and issues. Pearson Education.
    31. Qahir, k. (2015), Religion−baed conflict Resolution. In plural societies. Through provision of Education to the public.
    32. Taba, H. (1962), Curriculum development: theory and practice, New York: Harcourt brace javanovich.
    33. Thompson, R. (2015), Religion, Belief.Education and Discrimination. The Equal Righats review, Vol Fourtee.
    34. Tyler, R. (1969), Basic principles of curriculum and instruction, Chicago of: university of Chicago press.
    35. Zais, R. (1976), Curriculum: principles and foundations. New York: Crowell Company.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار