تبیین دلالت‎های تربیتی فرایند نَسخ در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‎پژوه دکتری جامعه المصطفی، مجتمع آموزش عالی بنت الهدی (نویسنده مسئول)

2 دانشیار جامعه المصطفی العالمیه.

3 دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

هدایتگری و تربیت انسان به‌عنوان کارکرد اصلی قرآن در تمامی آیات نمود دارد. در این میان فرایند نسخ و مجموعۀ آیات ناسخ و منسوخ به‌عنوان بخشی از آیات قرآن، دربردارندۀ دلالت‌های تربیتی قابل توجهی است که غفلت از این نقش، سبب تصور بیهودگی، لغویت و عدم کارایی این دسته از آیات و به دنبال آن منشأ نظریۀ انکار آیات منسوخ از جانب برخی قرآن‌پژوهان گردیده است؛ این نوشتار با روش اکتشافی به استخراج دلالت‌های تربیتی فرایند نسخ پرداخته است. مبنایِ ضعف نفس و تطور وسع انسان، اهدافِ تثبیت ایمان، رسیدن به خودآگاهی و پرورش روحیه التزام به اوامر الهی، اصلِ مدارا، فضل، تکلیف به قدر وسع، ایجاد انگیزه و روش تربیتی ترغیب و ابتلاء از مهم‌ترین دلالت‌های تربیتی فرایند نسخ می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Explanation of the Educational Implications of Abrogation Process in the Quran

نویسندگان [English]

  • Tahereh Abdullahi 1
  • Hussein Alawi Mehr 2
  • Muhammad Dawoudi 3
1 PhD Student in al-Mustafa International University, Bent al-Huda Higher Education Complex (Corresponding Author)
2 Associate Professor in al-Mustafa International University
3 Associate Professor in Research Institute of Hawzah and University
چکیده [English]

Human guidance and education serves as the main function of the Quran in all its verses. In the meantime, the process of abrogation and the collection of abrogating and abrogated verses as part of the Qur'anic verses contain significant educational implications. Neglecting this role leads to the notion of futility and ineffectiveness of these verses and is, consequently, the origin of the theory of denial of abrogated verses by some Qur'anic scholars. This article uses survey method to extract educational implication of abrogation process. Among the most important educational implications of the abrogation process are: the basis of weakness of the soul and the change in human’s ability; the goals of fixing one’s faith; achieving self-knowledge and nurturing the mood of committing to divine commands; superiority; obligation in proportion to one’s ability; creating motivation and the educational method of encouraging and trial.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • educational implications
  • process of abrogation
  • abrogation in the Qur'an
  • abrogating and abrogated verses

مراجع

* قرآن کریم.
*نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی.
1. ابن‎بابویه، محمدبن علی (1362)، الخصال، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
2. ابن‎عاشور، محمد (بی‎تا)، التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی
3. ابن‎فارس، احمد (۱۴۰۴)، معجم مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
4. ‏‫ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (۱۴۰۸)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، ج19، مشهد: پژوهش های اسلامی آستان رضوی.
5. ‏‫اعرافی، علیرضا (۱۳۸۷)، اهداف تربیت از دیدگاه اسلام، تهران: سمت.
6. ‏‫امین، سیده نصرت (۱۳۶۱)، مخزن العرفان فی تفسیر القرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.
7. ‏‫‏‫باقری، خسرو (۱۳۹۵)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، ج1، تهران: مدرسه.
8. ‏‫تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد (۱۴۱۰)، غرر الحکم و درر الکلم، مصحح: سیدمهدی رجایی، قم: دارالکتب الاسلامیه.
9. ‏جرجانی، ابوالفتوح حسینی (۱۴۰۴)، آیات الاحکام، تهران  انتشارات نوید.
10. ‏‫جمعی از نویسندگان (1385)،  نظام‎نامه تربیتی، قم: جامعه المصطفی.
11. ‏‫حاجی ده آبادی، محمدعلی (۱۳۷۷)، درآمدی بر نظام تربیتی اسلام، قم: دفتر تحقیقات و تدوین متون درسی.
12. ‏‫داودی، محمد (۱۳۸۹)، تربیت دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
13. دهخدا، علی‎اکبر (1385)، لغت نامه دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران.
14. ‏‫‏‏‫راغب اصفهانی، حسین راغب (۱۴۱۲)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم الدار الشامیه.
15. ‏‫شاذلی، سید بن قطب (۱42۵)، فی ظلال القرآن، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
16. ‏‫صادقی تهرانی، محمدحسینی همدانی، سیدمحمد حسین (1404)، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، تهران: انتشارات لطفی.
17. ‏‫طباطبایی، سیدمحمد حسین (۱۴۱۷)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه مدرسین.
18. ‏‫طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۷۲)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.
19. ‏‫طریحی، فخرالدین (۱۳۷۵)، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
20. ‏‫طنطاوی، سیدمحمد (بی‎تا)، تفسیر الوسیط للقرآن الکریم.
21. ‏‫طوسی، محمدبن حسن (بی‎تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
22. ‏‫فراهیدی، خلیل بن احمد (۱۴۱۰)، کتاب العین، قم: انتشارات هجرت.
23. ‏‫فیض کاشانی، ملامحسن (۱۴۱۸)، الأصفی فی تفسیر القرآن، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
24. ‏‫‏‫‏قمی، علی بن ابراهیم (۱۴25) 1363، تفسیر القمی، بیروت: دارالشروق. ‏‫
25. کاشانی، ملافتح اله (۱۴۲۳)، زبده التفاسیر، قم: بنیاد معارف اسلامی.
26. ‏‫لیثی واسطی، علی بن محمد (۱۳۷۶)، عیون الحکم و المواعظ (حسین حسنی بیرجندی، مصحح). قم: دارالحدیث.
27. ‏‫مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳)، بحارالانوارالجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث الاسلامیه.
28. ‏‫مدرسی، سیدمحمد تقی (۱۴۱۹)، من هدی القرآن، تهران: دار محبی الحسین.
29. ‏‫‏‫مراغی، احمد بن مصطفی (بی‎تا)، تفسیر المراغی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
30. ‏‫مصباح، مجتبی، محمود فتحعلی، و حسن یوسفیان (۱۳۹۱)، فلسفه تعلیم و تربیت، قم: مدرسه.
31. ‏‫معرفت، محمدهادی (۱۳۹۱)، علوم قرآنی، قم: مؤسسه فرهنگی التمهید.
32. ‏‫مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (۱۳۷۴)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
* قرآن کریم.
*نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی.
1. ابن‎بابویه، محمدبن علی (1362)، الخصال، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
2. ابن‎عاشور، محمد (بی‎تا)، التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی
3. ابن‎فارس، احمد (۱۴۰۴)، معجم مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
4. ‏‫ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (۱۴۰۸)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، ج19، مشهد: پژوهش های اسلامی آستان رضوی.
5. ‏‫اعرافی، علیرضا (۱۳۸۷)، اهداف تربیت از دیدگاه اسلام، تهران: سمت.
6. ‏‫امین، سیده نصرت (۱۳۶۱)، مخزن العرفان فی تفسیر القرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.
7. ‏‫‏‫باقری، خسرو (۱۳۹۵)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، ج1، تهران: مدرسه.
8. ‏‫تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد (۱۴۱۰)، غرر الحکم و درر الکلم، مصحح: سیدمهدی رجایی، قم: دارالکتب الاسلامیه.
9. ‏جرجانی، ابوالفتوح حسینی (۱۴۰۴)، آیات الاحکام، تهران  انتشارات نوید.
10. ‏‫جمعی از نویسندگان (1385)،  نظام‎نامه تربیتی، قم: جامعه المصطفی.
11. ‏‫حاجی ده آبادی، محمدعلی (۱۳۷۷)، درآمدی بر نظام تربیتی اسلام، قم: دفتر تحقیقات و تدوین متون درسی.
12. ‏‫داودی، محمد (۱۳۸۹)، تربیت دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
13. دهخدا، علی‎اکبر (1385)، لغت نامه دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران.
14. ‏‫‏‏‫راغب اصفهانی، حسین راغب (۱۴۱۲)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم الدار الشامیه.
15. ‏‫شاذلی، سید بن قطب (۱42۵)، فی ظلال القرآن، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
16. ‏‫صادقی تهرانی، محمدحسینی همدانی، سیدمحمد حسین (1404)، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، تهران: انتشارات لطفی.
17. ‏‫طباطبایی، سیدمحمد حسین (۱۴۱۷)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه مدرسین.
18. ‏‫طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۷۲)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.
19. ‏‫طریحی، فخرالدین (۱۳۷۵)، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
20. ‏‫طنطاوی، سیدمحمد (بی‎تا)، تفسیر الوسیط للقرآن الکریم.
21. ‏‫طوسی، محمدبن حسن (بی‎تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
22. ‏‫فراهیدی، خلیل بن احمد (۱۴۱۰)، کتاب العین، قم: انتشارات هجرت.
23. ‏‫فیض کاشانی، ملامحسن (۱۴۱۸)، الأصفی فی تفسیر القرآن، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
24. ‏‫‏‫‏قمی، علی بن ابراهیم (۱۴25) 1363، تفسیر القمی، بیروت: دارالشروق.‏‫
25. کاشانی، ملافتح اله (۱۴۲۳)، زبده التفاسیر، قم: بنیاد معارف اسلامی.
26. ‏‫لیثی واسطی، علی بن محمد (۱۳۷۶)، عیون الحکم و المواعظ (حسین حسنی بیرجندی، مصحح). قم: دارالحدیث.
27. ‏‫مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳)، بحارالانوارالجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث الاسلامیه.
28. ‏‫مدرسی، سیدمحمد تقی (۱۴۱۹)، من هدی القرآن، تهران: دار محبی الحسین.
29. ‏‫‏‫مراغی، احمد بن مصطفی (بی‎تا)، تفسیر المراغی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
30. ‏‫مصباح، مجتبی، محمود فتحعلی، و حسن یوسفیان (۱۳۹۱)، فلسفه تعلیم و تربیت، قم: مدرسه.
31. ‏‫معرفت، محمدهادی (۱۳۹۱)، علوم قرآنی، قم: مؤسسه فرهنگی التمهید.
32. ‏‫مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (۱۳۷۴)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار