اخلاق حرفه‌ای معلمی در مکتب‏خانه؛ پژوهشی پدیدارشناسانه براساس تجربۀ زیسته شاگردان مکتب‏‏خانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر آموزش و پرورش

2 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان

3 دانشگاه اصفهان

چکیده

«مکتب‌خانه» به دلیل قدمت طولانی و پوشش حداکثری، یکی از مهم‌ترین نهادهای آموزشی−تربیتی، پس از ورود اسلام به ایران به شمار می‌رود که تأثیرات پایداری در فرهنگ تربیتی ایران، از جمله «اخلاق حرفه‌ای معلمی»، داشته است. در این مقاله، با هدف تبیین نقش مکتب‌خانه‌ها در شکل‌گیری اخلاق حرفه‌ای معلمی و با بهره‏گیری از روش پدیدارشناسی تفسیری، نگارندگان تلاش کرده‏اند تا تجارب زیسته افرادی که مکتب‌خانه را درک کرده‌اند، فهم و روایت کنند.
بدین‏منظور، با کاربرد روش نمونه‌گیری هدفمند، سیزده نفر از سالخوردگانی انتخاب شدند که فضای مکتب‏خانه را درک کرده بودند و برای گرد‏آوری اطلاعات از ابزار مصاحبه نیمه‏ ساختاریافته و برای تحلیل یافته‏ها نیز از روش اسمیت استفاده شد. پس از تحلیل مصاحبه‌ها، مؤلفه‏های اخلاق حرفه‏ای معلمانِ مکتب‏خانه در پنج مقوله عمده و هجده خرده‌مقوله تقسیم‌بندی شد که مقوله‏های اصلی عبارت‌اند از: شور و شوق معلمی، تعهد حرفه‌ای، ایجاد میل به یادگیری در فراگیران، توجه ویژه به تربیت اخلاقی و دانش تدریس.
نتایج نشان می‏دهد که شماری از شاخص‌های مثبت و منفی اخلاق حرفه‌ای معلمی امروز جامعه ایران، ریشه در نگرش و رفتار معلمان مکتب‌خانه دارد و انجام پژوهش‌های مشابه می‏تواند در تبیین وضعیت موجود و مطلوب اخلاق حرفه‏ای معلمی ایران راهگشا باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Teacher’s Professional Ethics in Maktabkhaneh: a Phenomenological Investigation Based on the Lived Experience of Maktabkhaneh Students

نویسندگان [English]

  • Hojjatollah Mihkhodaeijondani 1
  • Mohammad Hossein Heidari 2
  • Hassan-Ali Bakhtiyar Nasr-Abadi 3
1 MA Student in Educational Sciences/ Isfahan University
2 Associate Professor, Department Of Education, University of Isfahan
3 Professor in Department of Educational Sciences/ Isfahan University
چکیده [English]

Because of the long history and maximum coverage, maktabkhaneh (old Iranian school) was one of the most important educational institutions after the entrance of Islam into Iran. It has had permanent influence on Iranian educational culture, including "teachers' professional ethics". In this study, aiming at clarifying the role of maktabkhaneh in formation of professional ethics of teachers through an interpretative phenomenological approach, the researchers have tried to understand and account for the lived experiences of people who have been educated in maktabkhanehs.
To do so, 13 elderly people who had experienced the atmosphere of maktabkhaneh were selected using purposive sampling. Then, needed information was collected using semi-structured interviews, and the Smith method was used for analyzing the interviews. After analyzing the interviews, the components of teachers' professional ethics were divided into five main categories and eighteen subcategories, including the enthusiasm in teaching, professional commitment, creating an eagerness to learn in students, special attention to moral education and teaching knowledge.
The results showed that the a number of positive and negative indicators of teachers' professional ethics in today's Iranian society are rooted in the attitudes and behaviors of maktabkhaneh teachers, and doing similar studies can help to explain the current and favorable situation of teachers' professional ethics in Iran.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • maktabkhaneh
  • teacher’s professional ethics
  • Lived Experience
ایمان، محمدتقی (1388)، مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ایمانی‌پور، معصومه (1391)، «اصول اخلاق حرفه‌ای در آموزش»، اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره 5، ش6، ص25−38.
بیات، اکرم (1394)، مطالعه پدیدارشناسی تجربه زیسته دانشجویان از فرایند نگارش پایان‌نامه و تعامل با استاد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
دّرّانی، کمال (1376)، تاریخ آموزش و پرورش ایران قبل و بعد از اسلام، تهران: سمت.
ذوالفقاری، حسن و محبوبه حیدری (1391)، ادبیات مکتب‌خانه‌ای، تهران: رشد آوران.
سیدین، علی (1391)، از مکتب‌خانه تا مدرسه، تهران: علم.
صدیق، عیسی (1354)، تاریخ فرهنگ ایران، از آغاز تا زمان حاضر، تهران: دانشگاه تهران.
صفوی، امان‌الله (1378)، کلیات روش‌ها و فنون تدریس، تهران: معاصر.
فارسی، محسن (1336)، صفحه‌ای از تاریخچه آموزش و پرورش (مکتب‌خانه‌ها)، ماهنامه آموزش و پرورش، پایگاه مجلات تخصصی نور، قابل دسترسی در
 www.noormags.ir/view/fa/articlepage/503812.
فرامرز قراملکی، احد (1385)، اخلاق حرفه‌ای، تهران: مجنون.
کاردان، علی‌محمد (1392)، سیر آراء تربیتی در غرب، تهران: سمت.
مستشارالدوله، صادق (1361)، خاطرات مستشارالدوله، به همت ایرج افشار، تهران: فردوس.
نصیری، مهدی (1387)، «بررسی سیر تحولات نظام آموزشی مکتب‏خانه‏ای در دوره قاجار و پهلوی اول»، فصلنامه حوزه، ش مسلسل 150، ص195−215.
وکیلیان، منوچهر (1390)، تاریخ آموزش و پرورش در اسلام و ایران،تهران:دانشگاه پیام نور.