تحلیلی بر وضعیت ارزش‌های اخلاقی در کتب درسی دوره ابتدایی: روش آنتروپی شانون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دوره دکتری رشته مطالعات برنامه درسی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در پژوهش حاضر محتوای کتاب‌های درسی دوره ابتدایی به لحاظ میزان توجه به مؤلفه‌های ارزش‌های اخلاقی بررسی شده است. جامعه تحلیلی شامل کتاب‎های درسی دوره ابتدایی در سال تحصیلی 1397−1398 می‌باشد که براساس نمونه‎گیری هدفمند پنج عنوان فارسی بخوانیم، فارسی بنویسیم، تعلیمات اجتماعی، هدیه‎های آسمان و آموزش قرآن به‌عنوان نمونه انتخاب گردید. ابزار جمع‎آوری اطلاعات سیاهه تحلیل محتوا مشتمل بر هفده ارزش اخلاقی بود که عبارت‌اند از قناعت، عفت، ظلم‎ستیزی، شجاعت، ایثار، تواضع، وطن‎دوستی، امانت‎داری، همدلی، پشتکار، صداقت، صبر، مهرورزی، احترام، قدرشناسی، وفای به عهد و گذشت که روایی آن با استفاده از قضاوت متخصصان تعیین شد. داده‎های حاصل با استفاده از شاخص‎های آمار توصیفی در فرایند تحلیلی آنتروپی شانون، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان دادند که 413 مرتبه به ارزش‎های اخلاقی در کتاب‎ها توجه شده است که سهم کتاب فارسی بخوانیم 122، فارسی بنویسیم 63، تعلیمات اجتماعی 61، هدیه‎های آسمان 87 و آموزش قرآن 80 مرتبه بوده است. براساس شاخص ضریب اهمیت ارزش اخلاقی شجاعت با ضریب (066/0)، قدرشناسی با ضریب (066/0)، ایثار با ضریب (065/0)، مهرورزی با ضریب (064/0)، وطن‎دوستی با ضریب (063/0) و صبر با ضریب (062/0) شش ارزش مهم، پرتکرار و مورد توجه در کتاب‎های درسی دوره ابتدایی بوده‎اند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Status of Moral Values in Primary School Textbooks: Shannon Entropy Method

نویسنده [English]

  • Seyyed Ramzan Aqili
PhD Graduate in Studies of Curriculum, Shahid Beheshti University: Faculty of Psychology and Educational Sciences
چکیده [English]

The present study aimed to analyze the status of moral values in primary school textbooks. The analytical society included five textbooks of the primary school –Let’s Read Farsi, Let’s Write Farsi, Social Teachings, Heavenly Gifts, and Teaching Quran – purposively sampled during academic years 2018-19. The content analysis list of seventeen ethical values, including contentment, chastity, fighting against injustice, courage, sacrifice, humility, patriotism, trusteeship, sympathy, perseverance, honesty, patience, affection, respect, appreciation, keeping promises, and forgiveness constituted our data collection tool, whose validity was determined by experts’ opinions. The collected data were analyzed by using descriptive statistics indices in Shannon entropy analytical process. The results of the analysis revealed that the above ethical values were mentioned 413 times in the selected textbooks: Let’s Read Farsi (122 times), Let’s Write Farsi (63 times), Social Teachings (61 times), Heavenly Gifts (87 times), and Teaching Quran (80 times). In terms of the relative importance index, the following six moral values were among the most important values highly noted in the selected textbooks of the primary school: courage (0.066), appreciation (0.066), sacrifice (0.065), affection (0.064), patriotism (0.063), and patience (0.06).

کلیدواژه‌ها [English]

  • value
  • morality
  • textbook
  • primary school
  • content analysis
  • Shannon entropy method

مراجع

1. آذر، عادل (1380)، بسط و توسعه روش آنتروپی شانون برای پردازش داده­ها در تحلیل محتوا، فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا، 11، 38-37، 8-12.
2. ارسطو (1391)،اخلاق نیکوماخس، ج1 و 2، ترجمه سید ابوالقاسم پورحسینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
3. افکاری، فرشته (1393)، «نقد و بررسی رویکردهای تربیت اخلاقی در دوره ابتدایی در کتاب‎های درسی دوره ابتدایی»، رساله دکتری، رشته برنامه‎ریزی درسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
4. بهروز، منیر؛ جواد حاتمی و محمود مهرمحمدی (1395)، «تحلیل محتوای کتاب‌های «بخوانیم و بنویسیم» پایۀ سوم ابتدایی براساس مؤلفه‌های کارکردهای اجرایی: روش آنتروپی شانون»، فصلنامه پژوهش‌های علوم شناختی و رفتاری، 6 (10)؛ ص51−62.
5. بیات، قدسی و مرضیه قاسمی (1398)، «مفهوم‎پردازی عدالت در نظام آموزشی ایران: مطالعه موردی کتاب‎های درسی پیش از دانشگاه»، فصلنامه مجلس و راهبرد،26 (100)، ص7−46.
6. حسنی، محمد و فاطمه وجدانی (1395)، «بررسی و نقد الگوی تربیت اخلاقی در کتاب قرآن دوره ابتدایی»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 24 (32)، ص127−161.
7. حسنی، محمد و فاطمه وجدانی (1396)، «تحلیل محتوای کیفی کتاب‌های مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی از منظر تربیت اخلاقی»، دو فصلنامه تربیت اسلامی، 12 (25)، ص29−54.
8. حسنی، محمد (1391)، مدرسه و تربیت اخلاقی، تربیت اخلاقی در نظام تربیت رسمی چند کشور جهان. تهران: نشر مدرسه.
9. حسنی، محمد (1395)، «بررسی رویکرد تربیت اخلاقی در نظام تربیت رسمی و عمومی در دوره ابتدایی»، فصلنامه تربیت اسلامی، 11 (28)، ص1−28.
10. درامامی، نرگس (1390)، «تحلیل محتوای کتاب‌های بخوانیم، تعلیمات اجتماعی (مدنی)، هدیه‌های آسمانی و قرآن پایه‌های سوم تا پنجم ابتدایی سال 1388 به منظور بررسی برخی مقوله‌های تربیت اخلاقی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.
11. دلاور، علی (1383)، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، تهران: انتشارات رشد.
12. سرمد، زهره و عباس حجازی (1380)، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: انتشارات سپهر.
13. سند تحول بنیادین آموزش  و پرورش (1390)، شورای عالی انقلاب فرهنگی.
14. صالحی عمران، ابراهیم؛ میمنت عابدینی بلترک و قنبر مهرعلی تبار فیروزجائی (1397)، «تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دوره ابتدایی براساس میزان توجه به مؤلفه‌های انرژی نو. فصل‌نامه تعلیم و تربیت»، ش133، ص76−93.
15. صالحی عمران، ابراهیم؛ میمنت عابدینی بلترک و سیروس منصوری (1397) «تحلیل محتوای کیفی کتاب‎های درسی دوره ابتدایی بر مبنای مؤلفه‎های میراث فرهنگی»، فصلنامه مطالعات توسعه‎ی اجتماعی−فرهنگی، 7 (1)،ص9−36.
16. کمالی، سلماز (1396)، «جایگاه تربیت اخلاقی در محتوای کتب درسی هدیه‌های آسمان دوره ابتدایی»، دومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی، مطالعات فرهنگی.
17. Ashiba. S. & Amer. M (2010), An Analysis of the Incorporated Values in English for Palestine 12, Master Degree thesis, The Islamic University of Gaza, Faculty of Education, & English Teaching Methods Department.
18. ‎‎‎Arthur. G. Kristjánsson. K. Harrison. T. Sanderse. W. Wright. D., (2017), Teaching Character and Virtue in Schools, London and New York. Routledge.

19. Anzai.s (2014), “Values and Value Priorities Underlying Japanese Elementary-School Moral Education: Content Analysis of Japanese Elementary-School Moral Books”, Journal of Social Sciences, 5 (4):359-369

20. Anderson, D. (2014), “Character education: Who is responsible?”, Journal of Instructional Psychology, 27 (3), 139- 159.
21. Baehr, J. (Ed). (2016), Intellectual virtues and education: Essays in applied virtue epistemology, New York, NY: Routledge.
22. Berkowitz, M. W. & Bier, M. C., (2015), “Research-based character education”, Annals of the American Academy of Political and social Science, 591, 72–85.
23. Bischoff, K. (2016), “The Civic Effects of Schools: Theory and Empirics”, Theory and Research in Education, 14 (1), 91-106. http://dx.doi.org/10.1177/1477878515619794
24. Ugurlu, N. (2014), “Important values of American and Turkish students”, Eurasian Journal of Educational Research, 55, 91-108. http://dx.doi.org/ 10.14689/ejer.2014.55.6
25. Celement. S. Bollinger. R., (2016), Perspectives on Character Virtue Development, Research in Human Development, 13: 174–181, 2016. Available: https://sci-hub.cc/10.1080/15427609.2016.1172445
26. Curren. R (2016), “Aristotelian versus virtue ethical character education”, Journal of Moral Education, 45: pp: 490-501. Available at: https://sci-hub.cc/10.1080/03057240.2016.1238820
27. Jubilee Centre for Character and Virtues (2017), A Framework for Character Education in Schools, Available at: /uobschool.org.uk/wp-content/uploads/2017/08/Framework-for-Character-Education-2017-Jubilee-Centre.pdf
28. Kristjánsson. K (2016), “Aristotelian character education: A response to commentators”, Journal of Moral Education, 45 (4)pp: 527-534. Available at: https://sci-hub.cc/10.1080/03057240.2016.1244050
29. Kristjánsson, K., (2015), Aristotelian Character Education, London: Routledge
30. Kristjánsson, K., (2010b), “Emotion education without ontological commitment?”, Studies in Philosophy and Education, 29 (3), 259–274.
31. Maruyama. H., (2015), Moral Education in Japan National Institute for Educational Policy Research.
32. Protz. B., (2013), Content analysis of character education in school textbook... , phd. Degree thesis, The University of North Carolina at Charlotte, faculty of curriculum and instruction.
33. Sandeep. K., (2015), “Moral values education…”, Journal Of Humanities And Social Science, (IOSR-JHSS) Volume 20, Issue 3, Ver. III (Mar. 2015), PP 21-26 e-ISSN: 2279-0837, p-ISSN: 2279-0845. www.iosrjournals.org
34. Seligman, M. E. P., (2011), Flourish: A visionary new understanding of happiness and well-being. New York: Free Press
35. Tan. B. Naidu. C. Jamil. A., (2017), “Moral values and good citizens in a multi-ethnic society: A content analysis of moral education textbooks in Malaysia”, The Journal of Social Studies Research, 22 (81): 41-55.
36. Shuayb, M., O’Donnel, S., (2015), Aims and Values in Primary Education: England and other countries. London, Cambridge University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار