راهبردها و راهکنش‌های فرزندپروری در مقطع نوجوانی براساس متون اسلامی و روان‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری قرآن و روانشناسی جامعةالمصطفی العالمیه

2 استادیار گروه روانشناسی/پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

پژوهش حاضر با رویکردی روان‌شناختی و اسلامی، به دنبال تدوین روش‌های فرزندپروری برای والدین، به ویژه پدر، در ضمن راهبردها و راهکنش‌ها است. راهبرد، برنامه‌ای است که برای نیل به یک هدف بلند مدت طراحی می‌گردد و راهکنش، روش‌های عملیاتی است که برای دستیابی به هدف مورد استفاده قرار می گیرد. روش این تحقیق، تحلیل محتوای متون اسلامی و روان‌شناختی در زمینه فرزندپروی نوجوان است. بدین منظور، متون اسلامی و روان‌شناسی مربوط به نوجوانی و فرزندپروری در مقطع نوجوانی بررسی گردید. از گزاره‌های اسلامی، 58 کد و از پژوهش‌های روان‌شناختی 234 کد به دست آمد. داده‌ها با کمک نرم‌افزار اطلس تی تحلیل کیفی شد. بعد از دسته‌بندی کدهای اولیه، کدگذاری محوری و شبکه‌سازی با رویکرد اجتهادی−انضمامی انجام شد. یافته‌های تحقیق کشف سه راهبرد کلی و 28 راهکنش برای فرزندپروری است: راهبرد رابطه با نوجوان شامل لیاقت‌دهی، مسالمت‌جویی، محبوبیت، مجاورت، بصیرت، شناخت و شوخ‌طبعی، راهبرد آموزش شامل توجه‌دهی به سلامت و پذیرش هیجان‌خواهی، مسئولیت‌دهی، هدایت فکری، هدایت جنسی، پرورش عقلانیت، محدودیت، مشارکت، تقویت مهارت‌ها، مهارت شغلی، نظارت، نصیحت‌گری، موفقیت، تمرین تصمیم‌گیری، و راهبرد خودمدیریتی والدین شامل صلابت، استعانت از خداوند، هماهنگی تربیتی، مشاوره‌جویی، رسیدگی به خود، عاملیت به اصول خویش، رضایت زناشویی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Strategies and Tactics for Parenting in Adolescence Based on Islamic Texts and Psychology

نویسندگان [English]

  • Seid Mohammad Eftekhari 1
  • Mohammad Reza Salarifar 2
1 Al-Mustafa International University
2 AssistantProfessor/Research Institute of Hawzah and University
چکیده [English]

Parenting is one of the key responsibilities of parents in all societies. This task becomes difficult during adolescence because the adolescent undergoes many physical, cognitive and emotional changes in the most critical stages of development. Therefore, parents need to learn special educational methods for this period. This study seeks, with a psychological and Islamic approach, to develop parenting methods for parents, especially fathers, along with strategies and tactics. Strategy is a plan designed to achieve a long-term goal, and tactic is the operational methods used to achieve the goal. The method of this research is the analysis of the content of Islamic and psychological texts in the field of adolescent parenting. For this purpose, Islamic texts and psychology related to adolescence and parenting in adolescence were reviewed. 58 basic codes were obtained from Islamic propositions and 234 codes were obtained from psychological research. Data were qualitatively analyzed using Atlas T software. After classifying the initial codes, axial coding and networking were performed with an Ijtihad-integrative approach. The research findings include three general strategies and 28 strategies for parenting: adolescent relationship strategy including giving qualifications, peace-seeking, popularity, proximity, insight, cognition and humor. Education strategy including attention to health and acceptance of excitement, responsibility, intellectual guidance, sexual guidance, fostering rationality, limitations, participation, skills development, occupational skills, supervision, advising, success, practicing decision-making. And parental self-management strategy including solidity, seeking help from God, educational harmony, counseling, self-attending, commitment to one's principles, marital consent. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Parenting
  • adolescence
  • strategy
  • tactic
  • Islamic texts
  • psychological research

مراجع

 
 
1. ‏‫اصغرپور زهرا و محمدرضا زربخش بحری (۱۳۹۸)، «رابطه میان سبک‌های فرزندپروری و قربانی قلدری شدن نوجوانان با نقش میانجی‌گری پرخاشگری روانی والدین و تنبیه بدنی»، خانواده و پژوهش، 16، (2 (پیاپی 43))، ص27−45.
2. ‏‫الیاسی، محمدحسین (۱۳۸۶)، «سنجش رابطه گسست نسلی با سبک فرزندپروری پدران»، پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، (1)، ص25−39.
3. ‏‫بهرامی‌احسان، هادی و الهه اسلمی (۱۳۸۸)، «رابطه سازگاری زناشویی و سبک‌های فرزند پروری والدین با سلامت جسمی و روانی فرزندان»، روان‌شناسی و علوم تربیتی (دانشگاه تهران)، 1(39)، ص63−82.
4. بیرامی، منصور و پروانه علایی (۱۳۹۲)، «قلدری در مدارس راهنمایی دخترانه: نقش شیوه‌های فرزند پروری و ادراک از محیط عاطفی خانواده»، روان‌شناسی مدرسه، 2 (3 (پیاپی 7))، ص37−56.
5. پسندیده، ‌عباس (۱۳۹۶)، «روش مفهوم‌شناسی موضوعات اخلاقی و کاربست آن در مفهوم حیا»، اخلاق وحیانی، 12(7)، ص67−95.
6. تنهای رشوانلو، فرهاد؛ و الهه حجازی (۱۳۹۱)، «نقش درگیری، حمایت از خودمختاری و گرمی مادر و پدر در انگیزش خودمختار و عملکرد تحصیلی فرزندان»، خانواده پژوهی، 29 (8)، ص67−82.
7. حرعاملی، محمدبن حسن (۱۴۰۹)، وسائل الشیعة، قم: موسسه آل البیت.
8. زیمون‌، ‏‫فریتس‌ بی؛ کلمنت‌، اولریش‌؛ اشتیرلین‌، هلم‌ و سعید پیرمرادی‌ (۱۳۷۹)، مفاهیم‌ و تئوری‌های‌ کلیدی‌ در خانواده ‌درمانی‌، اصفهان‌: نشر همام‌.
9. سالاری‌فر، محمدرضا (۱۳۹۲)، خانواده‌ در نگرش‌ اسلام‌ و روان‌شناسی‌، (پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها)، قم‌: پژوهشگاه‌ حوزه‌ و دانشگاه‌.
10. سیرز، ویلیام (۱۳۹۳)، نقش پدر در مراقبت و تربیت کودک، (مترجم: شرف‌الدین شرفی)، ج1، صابرین، کتاب‌های دانه، (نشر اثر اصلی ۱۳۷۶).
11. شکوهی‌ یکتا، محسن؛ اکرم پرند و علی نقی فقیهی (۱۳۸۵)، «مطالعه تطبیقی سبک‌های فرزندپروری»، تربیت اسلامی، 2 (3)، ص115−140.
12. صالحی، مبین؛ و جواد مرادی دهنوی (۱۳۹۸)، «ادراک والدگری پدر و نقش جنسیتی در پسران نوجوان: نقش واسطه‌ای دلبستگی به پدر»، مطالعات جنسیت و خانواده، 7 (1)، ص107−126.
13. فرهنگستان زبان و ادب فارسی، (۱۳۸۵)، فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان، دفتر اول، ‏‫تهران‌: ‏‫فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گروه نشر آثار.
14. ‏‫کلینی، محمد بن یعقوب، (۱۴۰۷)، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
15. گری‌ دانوس‌، دونالد؛ پوریا صرامی‌فروشانی‌، و بزرگمهر مطهری‌ (۱۳۸۳)، مراقبت‌ از نوجوانان‌: معتبرترین‌ مرجع‌ بین‌المللی‌ برای‌ راهنمایی‌ والدین‌، تهران‌: رشد.
16. لطف‌آبادی، حسین (۱۳۸۴)، روان‌شناسی رشد (2): نوجوانی، جوانی و بزرگسالی، تهران: سازمان‌ مطالعه ‌و تدوین‌ کتب‌ علوم ‌انسانی ‌دانشگاه‌ها (سمت).
17. نورعلیزاده میانجی، مسعود (۱۳۹۷)، روش مدل‌یابی مفاهیم و سازه‌های روان‌شناختی از متون اسلامی(قرآن و حدیث) (پایان‌نامه دکتری)، دانشگاه مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینیe.
18. Baumrind, D. (1991), Effective Parenting during the early adolescent. transition In P. A. Cowan & E. M. Hetherington (Eds.), Family transitions (Vol. 2, PP. 111−163). Millsdale NJ: Erlbaum.
19. Haley., J. (1976), Problem solving therapy: New strategic for effective family therapy. Sanfrancisco,: CA: Jossey−Bass.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار