واکاوی الگوی اخلاق و سلوک مربی در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان

3 عضو هیأت علمی/دانشگاه اصفهان

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، واکاوی الگوی اخلاق و سلوک مربی در قرآن بوده است. بدین منظور، آن دسته از آیات قرآن که در آن‌ها یک موقعیت تربیتی وجود داشت، مورد واکاوی قرار گرفت؛ ضمناً برای درک صحیح‌تر مفاهیم قرآنی و سیاق آن‌ها، به تفاسیر المیزان و فی ظلال القرآن نیز رجوع شد. در پژوهش حاضر، با بهره‌گیری از روش تحلیل مضمون، ابتدا ۲0 مضمون اصلی اخلاق و سلوک مربی مرتبط با مبادی سه‌گانه فرایندمحور رشد اخلاقی فراگیر یعنی «شناختی، گرایشی، اراده و عمل» استخراج شد. در گام بعدی، مضمون‌های اصلی به‌دست‌آمده در قالب سه مضمون سازمان دهنده و یک مضمون فراگیر دسته‌بندی گردید و درنهایت، شبکه مضامین و الگوی آن‌ها تدوین شد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مضمون‌های استنتاج شده محور شناختی در مؤلفه‌های «کلام روشن و ابهام‌زدا برای روشنگری فراگیر» و «تبیین غایت‌های حقیقی»، محور گرایشی در مؤلفه‌های «تبیین مقاصد و مطامع غیردنیوی مربی»، «همسانی مربی با فراگیر» و «دعوت توام با رأفت از جانب مربی» و محور اراده و عمل در مؤلفه‌های «پیش‌قدمی مربی در عمل» و «اجتناب از اجبار و اکتفا به تذکر» دارای بیشترین فراوانی بودند و لذا در شمار مهم‌ترین مؤلفه‌ها محسوب می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Model of Educators’ Ethics and Conduct in the Qur’an

نویسندگان [English]

  • mehri sadeghiyan 1
  • Mohammad Hossein Heidari 2
  • Reza Ali Nowrozi 3
1 University of Isfahan, Faculty of Education and Psychology
2 Associate Professor Department Of Education Faculty of Education and Psychology University of Isfahan
3 University of Isfahan: Isfahan, Isfahan, IR
چکیده [English]

This study aimed at analyzing the model of educators’ ethics and conduct in the Qur’an. To do so, those verses of the Qur’an in which there was an educational situation were analyzed; at the same time, to understand the concepts of the Qur’an and their context more correctly, the interpretations of Al-Mīzān and Fī Ḍilāl al-Qur’ān were also referred to. In the present study, through the method of the theme analysis, first, 20 main themes of educators’ ethics and conduct related to the three process-oriented principles of learner's moral development, i.e. ‘cognitive, dispositional, and will and action’ were extracted. In the next step, the main obtained themes were categorized in the form of three organizing themes and one overarching theme; and finally, the network of themes and their pattern were compiled. The findings of the study show that the cognitive inferred themes in the components of ‘clear and unambiguous words for leaner's enlightenment’ and ‘explanation of true ends’, the dispositional inferred themes in the components of ‘explaining educators’ non-worldly goals and aspirations’, ‘identification of the educator with the learner’, and ‘gentle invitation from the educator’, and  the inferred themes of will and action in the components of ‘the educator’s initiative in action’ and ‘avoidance of coercion and contentment with reminding’ have the highest frequency; therefore, they are considered the most important components.

کلیدواژه‌ها [English]

  • educator
  • ethics and conduct
  • principles of ethical action
  • learner

مراجع

 قرآن کریم
1. احمدلو، مسلم و علی همت (1399)، «فرایند ایجاد انگیزش در تربیت اخلاقی از منظر قرآن کریم»، پایان‌نامه دکتری، جامعه المصطفی العالمیه.
2. استادی، رضا (۱۳۸۳)، آشنایی با تفاسیر، تهران: نشر قدس.
3. ایازی، محمدعلی (۱۳۸۱)، «اندیشه‌های اجتماعی در تفسیر المیزان»، بینات (مؤسسه معارف اسلامی امام رضاj)، ش ۳۴، ص73−85.
4. پور عمران، محبوبه؛ محمود حق‌به‌جانب، سیده نسیبه فیروزه و اعظم قلی زاده (1395)، اخلاق مربی در تعلیم‌وتربیت اسلامی، کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه دینی.
5. جعفری، سید طالب حیدر و مجید طرقی (1398)، «وظایف مربّی تربیت اسلامی از منظر فقه اهل‌بیتb»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد: جامعه المصطفی العالمیه.
6. حسینی میر صفی، فاطمه (1385)، «تفسیر فی ظلال القرآن و مباحث علوم قرآن»، بینات، ش 51، ص92−122.
7. حقی، احمد؛ مسعود صفایی‌مقدم؛ سید منصور مرعشی و علی‌محمد حسین زاده (۱۳۹۷)، «بررسی رابطه میان نظر و عمل در تربیت اخلاقی بر اساس نظریه اعتبارات علامه طباطبایی»، تربیت اسلامی، ش ۲۷، ص۱۸۷−۲۰۹.
8. خسروی، زهره و خسرو باقری (۱۳۸۷)، «راهنمای درونی کردن ارزش‌های اخلاقی از طریق برنامه درسی»، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، ش 8، ص81−105.
9. سبحانی، جعفر (1387)، مربی نمونه، قم: بوستان کتاب.
10. شهریاری، روح‌الله و حسن نجفی (1398)، «صلاحیت‌های حرفه‌ای مربیان تربیت دینی: ارائه چارچوبی همسو با حکمت 147 نهج‌البلاغه»، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، ش 45، ص195−222.
11. صحرایی اردکانی، کمال (۱۳۸۴)، «نقد و بررسی حدیث در تفسیر المیزان»، علوم حدیث، ش ۳۷ و ۳۸، ص198−222.
12. طاهری، سید صدرالدین (1392)، «جامعیت تفسیر المیزان»، سراج منیر، ش12.
13. طباطبایی، محمدحسین (1388)، تفسیر المیزان، 20 ج، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
14. طباطبائی، سید محمدحسین (1362)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: صدرا.
15. عابدی جعفری، حسن و همکاران (1390)، «تحلیل مضمون و شبکه مضامین»، اندیشه مدیریت راهبردی، ش 10، ص151−198.
16. عباسی، زهرا؛ رستم قشلاقی و محمدتقی اسماعیل‌پور (1396)، «ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری مربیان از منظر قرآن و روایات»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد: دانشگاه مازندران.
17. عمید، حسن (1375)، فرهنگ عمید، تهران: انتشارات امیرکبیر.
18. قطب، ابراهیم حسین (1966)، تفسیر فی ظلال، 6 ج، ترجمه: مصطفی خرم‌دل، تهران: انتشارات احسان.
19. مطهری، مرتضی (1387)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران: انتشارات صدرا.
20. میرزایی، خلیل (۱۳۹۵)، کیفی پژوهی پژوهش پژوهشگری و پژوهشنامه نویسی، ج1 و ۲، تهران: فوژان.
21. نقیب‌زاده، میر عبدالحسین (۱۳۷۶)، نگاهی به فلسفه آموزش‌وپرورش، تهران: طهوری.
22. Campbell, E. (2000), The Ethics teacher. Philadelphia: open University. Press.
23. Murray,Harry. Gillese, Eileen. Lennon, Madeline. Mercer, Paul. Robinson, Marilyn. (1996), Ethical.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار