تحول معنای علم و تأثیر آن بر حذف تربیت دینی از نظام آموزش عمومی کشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری

2 دانشگاه باقرالعلوم

چکیده

هدف اصلی این پژوهش، بررسی تحول معنای علم و تأثیر آن بر حذف تربیت دینی از نظام آموزش عمومی کشور است. روش این پژوهش توصیفی−تحلیلی با استفاده از تکنیک اسنادی−کتابخانه‌ای بوده و نتایج این تحقیق نشان می‎دهد که طی قرن‌ها، مسلمانان همواره مفهوم «علم» را در معنای «فائز» به‌کار برده‌اند و به باور ایشان، مسیر طلب علم درواقع همان مسیر فوز و فلاح و رستگاری انسان است. این درحالی است که از قرن نوزدهم بنیان معرفتی علم تغییر کرده و علم حسی عهده‌دار شناخت جهان پیرامون شد. معنای جدید علم، ظرفیت‌های جدیدی برای تسلط و غلبه انسان بر جهان طبیعی و اجتماعی معرفی کرد و به همراه خود ساختارهای جدیدی مانند نظام آموزش عمومی کشور را نیز بنا نهاد. نظام آموزش عمومی کشور با تولید و ترویج معنای علم «غالب»، این باور را در ذهن و جان دانش‌آموزان نهادینه می‎کند که هدف آنها از علم‌آموزی باید به خاطر سپاری و کسب اطلاعات در جهت غلبه بر جهان طبیعی و اجتماعی برای رسیدن به سود و منفعت مادی بیشتر باشد. بنابراین، خواسته یا ناخواسته نوع تربیت جدیدی در دستور کار نظام آموزش عمومی کشور قرار گرفته که در تقابل کامل با «تربیت دینی» بوده و در نهایت به حذف آن منجر شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Evolution of the Meaning of Science and Its Effect on Eliminating Religious Education from the Iranian Public Education System

نویسندگان [English]

  • Hosein Raeisi 1
  • ali asghar eslami tanha 2
1 S
2 bagher -al- olom
چکیده [English]

 





 

 
 
 
 

 
 





This study aims at investigating the evolution of the meaning of science and its effect on eliminating religious education from the Iranian public education system. The method of the study is descriptive-analytical through documentary-library technique. The results show that, during centuries, Muslims have always used the concept of ‘science’ in the meaning of ‘fāʼizʼ (literally, ‘successful’) and, according to them, the path of seeking knowledge is the very path of human success and salvation. However, since the 19th century, the epistemological foundation of science has changed and sensory science has taken over the responsibility of knowing the surrounding world. The new meaning of science has introduced new capacities for human’s domination over the natural and social world, and has established new structures such as the Iranian public education system. This public education system institutionalizes, by producing and promoting the meaning of ‘dominantʼ science, in students' minds and souls, the belief that, in learning science, they should aim at memorizing and acquiring information to overcome the natural and social world for more material profit. Therefore, intentionally or unintentionally, a new kind of education has been put on the agenda of the Iranian public education system, which is in complete opposition to ‘religious education’, and has finally led to its elimination.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • evolution of the meaning of science
  • religious education
  • successful (fāʼiz) science
  • public education system
  • dominant science

مراجع

1. اسلام‌پور، حسن (1385)، «نگاهی به جایگاه علوم عقلی در میان علوم (با تأکید بر دیدگاه فارابی، غزالی و قطب الدین شیرازی)»، نشریه معارف عقلی، ش2.
2. افروز، غلامعلی (1375)، «دبستان و تحول فرهنگی»، نشریه پیوند، زمستان، ش209.
3. اقبال، مظفر (1396)، شکل‌گیری علم اسلامی، تهران: انتشارات ترجمان.
4. اکبری، محمدعلی (1385)، سیاحت نامه ابراهیم بیک: بیانیه جنبش مشروطه خواهی در ایران، تهران: دانشگاه تهران.
5. انصاریان، حسین (1386)، عرفان اسلامی؛ شرح مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه، قم: دارالعرفان.
6. برنجکار، رضا (1391)، روش‎شناسی علم کلام،اصول استنباط و دفاع در عقاید، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
7. بناری، علی همت (1383)، نگرشی بر تعامل فقه و تربیت: نقش فقه در تربیت، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
8. پارسانیا، حمید (1387)، «نسبت علم و فرهنگ»، نشریه راهبرد فرهنگ، سال اول، ش2.
9. پارسانیا، حمید (1391)، جهان‎هایاجتماعی، قم: کتاب فردا.
10. پارسانیا، حمید (1392)، علم و فلسفه،قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
11. جعفریان، رسول (1398[ایلیا1] )، سیر تحول مفهوم علم در متون حدیثی، ادبی، کلامی و فلسفی، قم: نشر مورخ.
12. حسامی فر، عبدالرزاق (1393)، «نزاع علم و دین در قرن نوزدهم»، نشریه پژوهش‌های علم و دین، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، ش2، پاییز و زمستان.
13. حسنی، محمد و نوید ادهم، مهدی (1391)، «تربیت یا تعلیم و تربیت: کدامیک»؟،پژوهش نامه تعلیم و تربیت، سال دوم، ش2.
14. خولی، امین (1420)، دائرة المعارف‎الاسلامیة، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
15. دشتی، علی (1313)، «اندیشه‌ای در تعلیمات اجباری»،نشریه مهر، سال اول، ش12.
16. ربانی گلپایگانی، علی (1385)، «جایگاه و گونه‌های روش عقلی در علم کلام»، نشریه معارف عقلی، ش3.
17. رحمانیان، داریوش (1382)، انحطاط و عقب ماندگی ایرانیان و مسلمین، تبریز: دانشگاه تبریز.
18. روزنتال، فرانتس (1392)، دانش پیروزمند؛ مفهوم علم در اسلام قرون وسطی، ترجمه: علیرضا پلاسید، تهران: نشر گستره.
19. سوادی، محمدعلی (1391)، «عقل و نقل از منظر آیت الله جوادی آملی»، نشریه پژوهش‌های علم و دین، سال سوم پاییز و زمستان.
20. شریعتمداری، علی (1374)، رسالت تربیتی مراکز آموزشی، تهران: انتشارات سمت.
21. طباطبائی، محمد حسین (1378)، الـمیزان فی تفسیر القرآن،ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
22. علیدوست، ابوالقاسم (1381)، فقه و عقل، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
23. کاردان، علی محمد (1378)، فلسفه تعلیم و تربیت، تهران: انتشارات سمت.
24. کلینی، محمد بن یعقوب (1393)، اصول کافی، قم: دارالثقلین.
25. المامقانی، عبدالله (1423ھ)، مقباس الهدایة فی علم الدّرایة، قم: مؤسسة آل‌البیت.
26. مجلسی، محمدباقر (1389)، مرآه‎العقول فی شرح اخبار آل‎الرسول علیهم‎السلام، تهران: دارالکتب‎الاسلامیه.
27. مجلسی، محمدباقر (1403ھ)، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم السلام، قم: دار احیاء التراث العربی.
28. مطهری، مرتضی (1396)، بیست گفتار، تهران: انتشارات صدرا.
29. مناشری، دیوید (1396)، نظام آموزشی و ساختن ایران مدرن، ترجمه: حسین بادامچی و عرفان مصلح، تهران: حکمت سینا.
30. نزهت بهمن (1388)، «نماد نور در ادبیات صوفیه»، نشریه مطالعات عرفانی، ش9، بهار و تابستان.
31. نصری، عبدالله (1377)، «علم و فلسفه از دیدگاه علامه جعفری»، نشریه قبسات، ش8 و 9.
32. Ross, Sydney (1962), Scientist’: The Story of a Word,” Annals of Science. London: press.
33. Schaffer, Simon (1986), “Scientific Discoveries and the End of Natural Philosophy,” SocialStudies of Science. London: Roltege.
34. Lewis, Bernard (1964), The middle east and the west, new York: harper and row.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار