کاوش الگوی تربیت مدنی از دیدگاه ابونصرفارابی: یک مطالعه کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، مبانی تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران (نویسنده مسئول)

2 دکترای تخصصی، دانشیار، مبانی تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شیراز، شیراز قم

3 دکترای تخصصی، استاد، فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامۀ طباطبائی، تهران، ایران

4 دکترای تخصصی، استاد، برنامه ریزی درسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

5 دکترای تخصصی، استادیار، مبانی تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

تربیت مدنی به‎عنوان یکی از کارکردهای مهم تعلیم و تربیت شناخته می‎شود، که لزوم آموزش و فراگیری آن مستلزم وجود الگوی تربیت مدنی است. یکی از نظریه‎های مهم در رابطه با تربیت مدنی مربوط به فارابی که فیلسوف ایرانی−اسلامی است. هدف پژوهش حاضر کاوش الگوی تربیت مدنی از دیدگاه فارابی می‎باشد. رویکرد پژوهش مطالعه کیفی و روش تحلیل محتوا است. کلیه منابع ترجمه شده ی دست اول و دوم مربوط به فارابی که با استفاده از روش نمونه‎گیری هدفمند و تکنیک در دسترس انتخاب شده بودند، مورد کاوش قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل نتایج پژوهش از روش تحلیل مضمون بهره گرفته شد. یافته‎های حاصل از تحلیل مضمون در قالب 50 مقوله، 34 مضمون پایه، 7 مضمون سازمان‎دهنده و 4 مضمون فراگیر سازماندهی شد. نتایج پژوهش حاکی از این امر بود که بایستی موضوع تربیت مدنی و ابعاد آن که متناسب با فرهنگ و ارزش‎های جامعه است را وارد سیستم آموزشی نمود. همچنین این پژوهش به معرفی برخی روش‎های تعلیم مدنی فعال و مشارکتی و نحوه کاربرد آنها از دیدگاه فارابی پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploring the Pattern of Civil Education from Abu Nasr Farabi’s Viewpoint: a Qualitative Study

نویسندگان [English]

  • Zahra Fathi 1
  • Mohammad Mazidi 2
  • Saeed Beheshti 3
  • Rahmataleh Marzughi 4
  • Shahrzad Shahsani 5
1 Corresponding Author: Ph.D. student in Foundations of Education, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran,
2 Specialized Ph.D., Associate Professor, Foundations of Education, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Shiraz University,
3 Specialized Ph.D., Professor, Philosophy of Education, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran,
4 Specilized Ph.D., Professor, Curriculum Planning, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran,
5 Specialized Ph.D., Assistant Professor, Foundations of Education, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran,
چکیده [English]

Civil education is known as one of the important functions of education, and to teach and learn civil education, there must be a model. One of the important theories related to civil education belongs to Farabi, who is an Iranian-Islamic philosopher. The present study aims at exploring the model of civil education from Farabi’s viewpoint. The approach of the study is qualitative and its method is content analysis. All Farabi’s first- and second-hand translated works, which were selected using the purposeful sampling method and convenience sampling, were explored. Thematic analysis method was used to analyze the results of this study. The findings of the thematic analysis were organized in the terms of 50 categories, 34 basic themes, 7 organizing themes and 4 global themes. The results showed that civil education and its dimensions appropriate to the culture and values of our society should be introduced into the educational system. Furthermore, this study introduced some methods of active and participatory civil education and the way to use them from Farabi’s viewpoint.

کلیدواژه‌ها [English]

  • education
  • civil education
  • Farabi

مراجع

  1. باقری، خسرو (1379)، «امکان و فرایند تربیت مدنی در ایران»، مجله روانشناسی و علوم تربیتی (دانشگاه تهران)، ش60.
  2. برخورداری، مهین (1383)، «تبیین و ارزیابی و چالش‌های تربیت مدنی در نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
  3. داودی، محمد (1394)، فلسفه تعلیم و تربیت مشاء، جلد دوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  4. ساسانی، عارف (1395)، «بررسی و نقد تطبیقی تربیت اجتماعی با تأکید بر مفهوم شهروندی از منظر فارابی و دیویی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
  5. صدرا، علیرضا (1387)، «حکمت حکمت مدنی»، فصلنامه علمی−تخصصی حکمت اسلامی، سال اول، ش3.
  6. صفایی‌مقدم، مسعود؛ محمود کاظمی، محمدجعفر پاکسرشت و سیدمنصور مرعشی (1387)، «بررسی اصول اساسی تربیت مدنی (با رویکرد اسلامی)»، مجله علوم تربیتی و روانشناسی (دانشگاه شهید چمران اهواز)، دورۀ چهارم، سال پانزدهم، ش3.
  7. علم‌الهدی، جمیله (1379)، «چشم‌اندازی به تربیت مدنی از دیدگاه اسلام»، پژوهش‌های تربیت اسلامی، ش1.
  8. علیپور، علی‌حسین (1390)، «بررسی میزان بکارگیری اصول اساسی تربیت مدنی با رویکرد اسلامی در مدیران مقطع متوسطه شهر لاهرود و مشگین شهر»، کنفرانس بین اللملی چالش‌های نوین در مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل.
  9. فومن، سارا و صدرالدین ستاری (1394)، «تربیت سیاسی از دیدگاه امام علیj»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه شاهد.
  10. ﻓﺎراﺑﯽ، اﺑﻮﻧﺼﺮ (1364)، اﺣﺼﺎء اﻟﻌﻠﻮم، ﺗﺮجمۀ: ﺣﺴﯿﻦ ﺧﺪﯾﻮ ﺟﻢ، ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ.
  11. فاراﺑﯽ، اﺑﻮﻧﺼﺮ (1371)، ﺗﺤﺼﯿﻞاﻟﺴﻌﺎده، ﺣﻘﻘﻪ وﻗﺪم ﻟﻪ و ﻋﻠﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻌﻔـﺮ آلﯾﺎﺳـﯿﻦ، ﺑﯿﺮوت: داراﻻﻧﺪﻟﺲ.
  12. فاراﺑﯽ، اﺑﻮﻧﺼﺮ (1981)، کتاب الملّه و نصوص اخری، ترجمه محسن مهاجرنیا، تحقیق محسن مهدی، بیروت: دارالمشرق.
  13. فارابی، اﺑﻮﻧﺼﺮ (1371)، اﻟﺘﻨﺒﯿﻪ ﻋﻠﯽ ﺳﺒﯿﻞ اﻟﺴﻌﺎده، تحقیق دکتر ﺟﻌﻔـﺮ آل ﯾﺎﺳﯿﻦ، ﺗﻬﺮان: ﺣﮑﻤﺖ.
  14. فارابی، اﺑﻮﻧﺼﺮ (1371)، ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺪﻧﯿﻪ، ﺗﺮﺟﻤﻪ و تحشیۀ ﺳﯿﺪﺟﻌﻔﺮ ﺳﺠﺎدی، ﺗﻬﺮان: وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﯽ.
  15. فارابی، محمدبن‌محمد (1384)، سعادت از نگاه فارابی، قم: دار الهدی، ایران.
  16. فارابی، اﺑﻮﻧﺼﺮ (1981)، ﺗﺤﺼﯿﻞ اﻟﺴﻌﺎده، تحقیق و تعلیق ﺟﻌﻔـﺮ آل ﯾﺎﺳـﯿﻦ، ﺑﯿﺮوت: داراﻻﻧﺪﻟﺲ.
  17. فتحی واجارگاه، کوروش (1381)، «برنامه‌های درسی تربیت شهروندی»، مجله پژوهش دانشگاه اصفهان، جلد14، ش2.
  18. فیروزی، محمدرضا (1382)، «زیر ساخت‌های تربیتی جامعه مدنی»، پایان‌نامه دکتری علوم تربیتی. دانشگاه تربیت معلم.
  19. نظرپورقنبرلو، اکبر (1391)، «مقایسه و نقد تطبیقی تربیت اجتماعی از دیدگاه فارابی و علامه طباطبایی و مبانی فلسفی آن»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشته تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.
  20. Vasiljevi, Branka. (2009), Civic Education as a Potential for Developing Civil Society and Democracy (The Case of Serbia), Master Thesis Faculty of Social Science University of Tromsø, Norway.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار